Zarafetin halıya dokunduğu ülke: Türkmenistan

AŞKABAT

Halı ve kilim dokumacılığıyla at yetiştiriciliği konusunda üne sahip Türkmenistan'da, Orta Asya Türk kültürü içtimai hayatın her aşamasında kendisini gösteriyor.

Dünyaca ünlü "Türkmen halısı" ve sayıları birkaç binle sınırlı "Ahal Teke" atları ülkenin kültür miraslarının en önemli parçalarından olması dolayısıyla yüzyıllardır korunuyor.

Ülkenin her köşesinde Orta Asya kültürünün hissedildiği Türkmenistan, binlerce yıllık tarihiyle bu kültürü merak edenler için eşsiz bir destinasyon olarak ön plana çıkıyor.

Tarihi ve doğal güzellikleriyle dikkati çeken başkent Aşkabat'ta mermer saraylardan, altın heykellere kadar çok sayıda farklı mimari örneklere rastlamak mümkün.

Aşkabat’ın, 1948’deki büyük depremde yerle bir olmasının ardından şehrin yeniden imarında Türk ve İtalyan mermerleri kullanılarak çok sayıda bina inşa edildi.

"Size beyaz bir şehir vadediyorum"

Türkmenistan'ın vefat eden lideri Saparmurat Niyazov'un şehrin yeniden inşa sürecinde "Size beyaz bir şehir vadediyorum" demesinin ardından dev kentin imarı beyaz tonlarındaki mermerlerle yapıldı, dev binaların cepheleri bu şekilde kaplandı. Aşkabat bu nedenle yaklaşık 490 kilometrekarelik yüzölçümüyle dünyada nadir rastlanacak kadar beyaz bir şehir olarak dikkati çekiyor.

"Mermer şehir" olarak da bilinen Aşkabat’ın caddelerinde yine beyaz tonlarının kullanıldığı çok sayıda devasa anıt ve heykel bulunuyor.

Geniş ve düz yolların bulunduğu Aşkabat'ın caddelerinde çöpe rastlamak mümkün değil. Sokaklar dahil kamuya açık tüm alanlarda sigara içmek ve çöp atmanın yasak olduğu kentte kurallara uymayanlar ağır cezalarla karşı karşıya kalıyor.

Türkmenistan’ın önemli kültürel değeri: Türkmen halıları...

Zarafet ve ihtişamıyla binlerce yıllık geçmişe sahip Türkmen halıları, dünyanın pahalı ve kaliteli dokuma ürünleri arasında yer alıyor. Türkmenistan’ın milli sembollerinden göz alıcı güzellikteki Türkmen halıları, desen, renk ve dokumasıyla dünyanın dört bir yanından bu ülkeye gelen herkesi cezbediyor. Bu nedenle kente gelen misafirlerin ilk uğrak yerlerinin başında "Milli Halı Müzesi" geliyor. Halı dokumacılığındaki hünerleri dünyaca bilinen Türkmenlerin, el emeği göz nuru halılarının en nadide örnekleri bu müzede sergileniyor.

Dünyanın en büyük halısı unvanıyla 2011'de Guinness rekorlar kitabına giren "Altın yüzyıl" halısı da yine bu müzede sergilenen eserler arasında. 14 metre genişliği, 21,5 metre uzunluğu ve 1 ton 200 kilogram ağırlığındaki devasa Altın yüzyıl halısını görenler şaşkınlığını gizlemiyor. Halının biri erkek toplam 40 kişi tarafından 7 ayda dokunduğu kaydediliyor.

Farklı dönemlere ait renk, motif ve ebatlarda çok sayıda halının sergilendiği müzede, halıların yapımında kullanılan iplik çeşidinden dokumanın her aşamasına kadar tüm süreçler hakkında ziyaretçilere bilgi veriliyor. Türkmen halılarındaki desenlerden renk ahengine, dokumadaki atkı çözgü aralıklarının yoğunluğuna kadar birçok unsurun Türkmenlerin ruh dünyasındaki zenginliği yansıttığı ifade ediliyor.

Bakanlık seviyesinde "halı kurumu"

Ülkenin dört bir yanında 1992’den bu yana her yıl mayısın son pazar günü kutlanan "Halı Bayramı", Türkmenlerin halılarına verdiği önemin bir göstergesi. Halkın büyük bir kesiminin katıldığı kutlamalar kapsamında, çeşitli konser, sergi, fuar ve konferanslar düzenleniyor.

Türkmenistan'da, "Halı Bayramı" kutlamalarının organize edilmesi ve ülkedeki halı fabrikalarının işleyişinden sorumlu bakanlık seviyesinde "Türkmen Halı" isimli bir devlet kurumu da bulunuyor. Cumhurbaşkanlığına doğrudan bağlı kurum, Türkmen halılarının dünyaya tanıtılması başta olmak üzere halıların kalite standartlarının belirlenmesi gibi görevleri organize ediyor.

Türkmenistan'ın milli değeri: "Ahal Teke" atları...

Orta Asya'ya ait özel bir tür olan ve sayıları binlerle sınırlı "Ahal Teke" atları, vücudunun parlaklığı, uzun, ince boynu ve uzun bacakları ile güneşte parlayan yeleleriyle ilk kez görenlerin şaşkınlığını gizleyemediği göz alıcı bir güzelliğe sahip.

Manas ve Dede Korkut gibi Türk destanlarında da adı geçen Ahal Teke atları "dünyanın en güzel atları" olarak nitelendiriliyor. Türkmen halkının da bu zarif ve güzel atlara verdiği önem hiç de azımsanacak gibi değil.

Dünyada "At Bakanlığı"nın bulunduğu tek ülke Türkmenistan'da, her yıl nisan ayının son pazar günü "At Bayramı" olarak kutlanıyor. Bu atların satılmadığı sadece Türkmenistan yönetiminin kontrolünde hediye edildiği biliniyor.

Türkiye ile "kemik kardeşliği"

Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından 1991'de bağımsızlığını kazanan Türkmenistan, kendisini tanıyan ilk ülke Türkiye ile ilişkileri "ezeli kemik kardeşliği" olarak nitelendiriyor.

Ortak tarih, dil, din ve kültürü paylaşan iki kardeş ülke arasındaki ilişkiler dengeli, karşılıklı saygı ve iş birliğine dayalı bir seyirde devam ediyor.

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulunun 1995’te aldığı kararla "Daimi Tarafsız Ülke" statüsü tanınan Türkmenistan’da, tarafsızlık, devletin en önemli ilkelerinden biri olarak kabul ediliyor.

Ekonomisi büyük ölçüde doğalgaz ihracatı ve pamuk üretimine bağlı Türkmenistan, dünyanın en büyük 4. doğalgaz üreticisi konumunda.