Yetişkinliğin ve gösterişin ilk şartı yüz nişanı

CUBA - AREK LUAL / TUFAN AKTAŞ

Keskin bıçaklarla alınların çizilmesiyle gerçekleştirilen bu ritüel sonrasında erkek çocuklar, kabile büyüklerinin arasına katılabiliyor ve artık “yetişkin" kabul ediliyor.

Afrika'daki başka ülkelerde de uygulanan ve Güney Sudan’daki en önemli geleneklerden biri olan yüz nişanı ritüeli, özellikle ülkenin en büyük etnik grupları olan Nuer, Dinka, Mundari ve Shillu kabilelerinde görülüyor.

Küçük çocukların çoğu hayatını ve sorumluluklarını kökten değiştiren bu gelenek için uzun süre heyecanla beklerken, acıdan korkan kimi çocuklar ise kabiledeki sosyal baskı sebebiyle uygulamaya ses çıkaramıyor.

Kızlar arasında da uygulanan aynı zamanda güzellik ve gösterişin de bir aracı olan yüz nişanları kimin hangi kabileden olduğunu belli etmesi sebebiyle ülkedeki iç savaş sonrası bazı kabileler tarafından artık uygulanmıyor.

Ülkenin Tonj şehrinde doğup büyüyen ve Dinka kabilesinden olan 40 yaşındaki Marial Akon, AA muhabirine, uyguladıkları nişan ritüelini anlattı.

Atalarının yüzyıllardır yüze işaret koyma geleneğini sürdürdüğünü söyleyen Akon, “Doğduk ve büyüklerimizi bunu yaparken bulduk. Biz de kültürümüzün önemli bir parçası olan bu geleneği takip etmek zorundaydık.” diye konuştu.

Genellikle 14 yaşına gelen, sesleri değişen ve vücutlarında büyüme emareleri görülen çocukların, büyüklerin istişaresi sonrası seçilerek törene hazır hale getirildiğini dile getiren Akon, "Çocuklar yüz nişanları konmadan önce bir evde toplanır ve normal zamanda her şeyi yiyip içme özgürlüğüne sahip olan çocuklar, yüzlerine nişan vurulmadan hemen önce ve sonrasında bazı kısıtlamalarla karşılaşır." dedi.

Akon, nişan töreni sonrasında erkeklerin artık yaşlıların yanında daha saygılı olduğu ve hayvanlardan doğrudan süt içmeyi bıraktığını söyledi.

Akon, “Yüz işaretleme günü aileler ve tabii ki çocuklar için çok heyecanlı ve büyük bir gün. O günden sonra eğer kızlara arkadaşlık teklif ederlerse bu saygı görecekleri ve erkek olarak ciddiye alınacakları anlamına geliyor." dedi.

Eğer yetişkin bir erkeğin yüzünde nişan yoksa bu kişinin kabile içerisinde çocuk gibi algılanacağını söyleyen Akon, "Kızlar onu ciddiye almaz, olur da bir kız böyle bir erkekle görüşürse, kızın diğer arkadaşları onu ilişkiden vazgeçmesi için zorlar." diye konuştu.

Yüz nişanları yapılan erkeklerin hep birlikte içlerinden birinin evine gittiğini ve geceyi orda geçirdiğini anlatan Akon, "Onlar adına ertesi gün bir hayvan kesilir. Ertesi gün de içlerinden birinin evine giderler ve yine hayvan kesilir. Bu herkesi dolaşana kadar böyle devam eder." dedi.

Akon, "erkekliğe yolculuğun" başladıktan sonra bir yaşlı kişinin bu çocuklara rehberlik etmekle görevlendirildiğini ve onlara kabiledeki rollerinin öğretildiğini dile getirdi.

Ülkedeki kabilelerin hepsi kendine has bir veya birden fazla özgün işarete sahip. Dinka kabilesinin işareti de yüze 3 veya 4 paralel çizgi atmak ya da V şekli yapmak.

Dinka kabilesinden olan 38 yaşındaki William Deng, yüz nişanına 15 yaşında sahip olduğunu söyledi.

Zaman ne olursa olsun kültürün ve geleneğin hep yaşatılmasına gerektiğine inandığını belirten Deng, "Yüzüme nişan yapıldığına acıya dayanması oldukça zordu. Ama ne var ki sonra kendimi daha fazla cesur ve saygın hissettim." diye konuştu.

Mundari kabilesinin kullandığı yüz nişanı büyük bir V işareti iken Nuer kabilesi yüzüne Dinkalar gibi paralel çizgiler çekiyor ancak genelde 6 çizgi koyuyor.

Kabileler içerisinde en farklı ve dikkati çeken yüz nişanı ise yüzüne nokta işaretleri koyan Shillu kabilesi.

Shillu kabilesinden 69 yaşındaki Oduk Ajak, çocukken nişan ayini sırasında çok korktuğunu ve nişan yaptırmak istemediğini anlattı. Ajak, "Hiçbir seçeneğim yoktu. Korkmuştum ama korkak gibi görünmek istemiyordum." ifadelerini kullandı.