10 yıldır doğa fotoğrafçılığı yapan Oktay Subaşı, daha çok Van Gölü havzası yaban hayatı ile ilgili fotoğraflar çekti. Van Gölü havzasındaki özellikle kelebek ve kuş türlerini fotoğraflayan Subaşı, bugüne kadar 300’e yakın kelebek ve 200’e yakın kuş türünün fotoğrafını çektiğini söyledi. Van Gölü havzasının doğa fotoğrafçılığı için çok zengin bir potansiyele sahip olduğunu ifade eden Subaşı, Bitlis’te özellikle sulak alanların çokluğu nedeniyle çok sayıda kuş türünün olduğunu belirtti. Van Gölü dışında; Nazik Gölü, Aygır Gölü, Nemrut Dağı Krater Gölü, Arin Gölü, Süphan Dağı, Sütey Yaylası, Cil Gölü sazlıkları, Güroymak sazlıklarında da çok sayıda kuş türünün yaşadığını söyleyen Subaşı, bu 500’e yakın kuş ve kelebek türünü fotoğrafladığını ifade etti. Son olarak Van Gölünde ak pelikan adlı kuş türünü fotoğraflayan Öğretim Görevlisi Subaşı, bu kuş türünün nadir görüldüğünü, ancak bugüne kadar fotoğraflanmadığını söyledi. Fotoğraflayıp kayıt altına aldığı kuş ve kelebek türlerine ak pelikanı çekerek bir yenisini ekleyen Subaşı, fotoğrafladığı her kuş ve kelebekle ilgili araştırma yaptığını da kaydetti. Subaşı, “Ak pelikan çok büyük bir kuştur ve pelikanlar arasında yalnızca tepeli pelikan ak pelikandan ortalama olarak daha büyüktür. Kanat genişliği 226 ila 360 santimetre arasındadır ve maksimum kanat genişliği yaşayan uçan hayvanlar arasında büyük albatroslardan sonra ikinci en büyük kaydedilmiş kanat genişliğidir. Ak pelikanın toplam boyu 140 ile 180 santimetre arasında değişir ve çok büyük, gagasının uzunluğu ise 29 ila 47 santimetre arasındadır. Erişkin erkek kuşlar 9 ila 15 kilo ağırlığındadır, ancak Palearktik’te bulunan büyük ırklar genellikle 11 kilo ağırlığındadır ve nadiren 13 kiloyu geçerler. Erişkin dişi kuşlar 5 ila 9 kilo arasında daha az ağır ve büyüktürler. Standart ölçüler arasında kanat kiriş ölçüsü 60 ila 73 santim, kuyruk 16 ila 21 santim, tarsus ise 13 ila 15 santim arasındadır. Farklı bölgelerdeki pelikanlar üzerinde yapılan ölçümler Batı Palearktik'te yaşayan pelikanların Asya ve Afrika'da yaşayanlardan daha büyük olduklarını göstermektedir” diye konuştu.
Ak pelikanların asıl olarak balık ile beslendiğini söyleyen BEÜ Öğretim Görevlisi Oktay Subaşı, “Günlük besin ihtiyaçları 1 ile 1,5 kilo arasında balıktır. Avlanan balıklar genellikle 500 ila 600 gram ağırlığında olur, ancak Van Gölünde görülen ak pelikanın inci kefali balığından başka bir av şansı yoktur. Pelikanın büyük boğaz kesesi yalnızca kepçe görevi görür. Pelikan gagasını suyun altına soktuğunda boğaz kesesi açılarak büyük bir kepçe gibi su ve balığı içine alır. Kuş kafasını sudan çıkarınca küçülen kese suyu dışarı atarken balığı içeride hapseder. 6 ila 8 arası ak pelikan su üzerinde at nalı şeklinde bir düzen oluşturarak birlikte avlanırlar. Gagalarını aynı anda suya batırarak boğaz keseleri ile oluşturdukları çember içinde kalan tüm balıkları avlarlar. Özellikle sığ sularda çoğunlukla grup hâlinde avlanır ve beslenirler, ancak yalnız başına avlanan pelikanlara da rastlanır” dedi.
Ak pelikanların genellikle ılıman bölgelerde ürediklerini anlayan Subaşı, “Nisan ile mayıs ayında başlayan üreme mevsimi Afrika'da tüm yılı kapsar ve Hindistan'da ise şubat ile nisan arasında başlar. Çok sayıda pelikan koloniler hâlinde bir arada ürerler. Dişi kuş ortalama iki olmak üzere bir ila dört adet arasında yumurta yumurtlar. Yuva yerleri değişkenlik gösterir. Bazı popülasyonlar ağaçlarda çalı çırpıdan ibaret yuvalar yaparken, Afrika'da üreyenlerin tamamı dahil çoğunluğu yerde otlar, çırpılar ve tüylerde oluşan yuvalarda ürerler. Yavruların bakımını erkek ve dişi birlikte yapar. Kuluçka süresi 29 ila 36 gün arasındadır. Yumurtadan tüysüz çıkan yavrular kısa sürede kara-kahverengi hav tüyler çıkarırlar. Koloni yumurtalar çatladıktan 20 ila 25 gün sonra gruplar hâlinde toplanır. Yavrular 65 ila 75 günlükken palazlanırlar. Yavruların yaklaşık 565'i erişkinliğe erişir ve cinsel olgunluğa erişme yaşı 3 ila 4 yıldır. Pelikanlar özellikle büyük boyutları sayesinde yırtıcı kuşlardan korunurlar, ancak Simpatrik Haliaetus türü kartallar özellikle yumurtaları, yumurtadan yeni çıkmış ya da palazlanmış yavruları avlayabilir. Ara sıra çakallardan aslanlara etçil memeliler de pelikanlara ve yavrularına saldırabilir. Büyük bir memeli yırtıcının ya da insanların koloniye yaklaşması hâlinde pelikanlar kendilerini koruma amaçlı olarak yuvalarını terk ederler. Günümüzde bazı bölgelerde balıkların aşırı avlanması nedeniyle ak pelikanlar besin bulabilmek için uzun mesafeler kat etmek zorunda kalmaktadır. Ak pelikanlar çeşitli şekillerde insanlar tarafından istismar edilmektedir. Boğaz keseleri tütün kesesi yapmak için kullanılır. Derileri yüzülerek tabaklanır. Guanosundan gübre olarak yararlanılır. Yavru pelikanların yağları Çin ve Hindistan'da geleneksel tıp uygulamalarında kullanılır. Etiyopya'da etleri için avlanırlar. İnsanlar tarafından verilen rahatsızlıklar, avlanma ve üreme alanlarının kaybı ak pelikanların popülasyonunun azalmasına neden olan faktörler arasındadır. Popülasyonların özellikle Palearktik'te azaldığı gözlemlenmiştir” şeklinde konuştu.
Vahit Olcay
dikGAZETE.com