Sudan devriminin öne çıkan aktörü: Sudan Meslek Odaları

Sudan'da devrik lider Ömer el-Beşir'e karşı başlatılan halk hareketinde siyasi grupların ve STK'ların yetersiz kaldığı bir ortamda göstericilerin taleplerini duyuran ve kitleleri meydanlara toplayarak, gösterilere öncülük eden Sudan Meslek Odaları (SPA), rejimin devrilmesinde önemli bir aktör olarak öne çıktı.

Ülke, 19 Aralık'tan bu yana hayat pahalılığının protesto edildiği gösterilere sahne olurken, halkı meydanlara toplayan veya meydanda kalmasını sağlayan birtakım oluşumlar da sürecin hızlanmasına büyük katkı sağladı. Bu toplulukların başında gelen ve rejim karşıtı gösterileri organize eden SPA daha önceki sendika deneyimlerinden ilham alarak, doktor, mühendis, eczacı, gazeteci ve öğretmenler tarafından kuruldu.

Çalışma serüvenine, 2018'de ülkedeki ücretler ve yaşam koşulları hakkında incelemeler yaparak başlayan SPA, bu konulardaki notlarını yasama ve yürütme organlarına iletti.

Sudan'da 19 Aralık 2018'de devrik lider Ömer Beşir'e karşı başlatılan halk hareketi, SPA'yı da göstericilerin taleplerini ilan eden ve kitleleri meydanlara toplamaya öncülük eden bir platforma dönüştürdü.

Sudan halkının "Eylül Ayaklanması" diye bilinen gösterilerinden sonra mesleki çevrelerde, 2013 yılında ülkedeki meslek gruplarından oluşan bir topluluğun kurulması gündeme geldi. Söz konusu gösteriler Beşir'in iktidar tarihinin en şiddetli protestolarıydı ve onlarca insan öldü.

SPA, sokak hareketlerinin önderliğinde bir boşluğun ortaya çıkması ve muhalefet partilerinin hareketliliğe ayak uyduramaması nedeniyle ilk şekliyle 2016'da oluştu ve oluşumla ilgili duyuruda bulunulmadı.

Sudan Meslek Odaları, 2018 yılının başlarında son şekliyle, devrik Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir hükümeti tarafından tanınmayan çeşitli mesleki gruplardan oluştu.

Bu gruplar arasında, "Sudan Merkezi Doktorlar Komitesi", "Sudan Adlı Tıp Doktorları Sendikası", "Demokrat Avukatlar Koalisyonu", Sudanlı Mühendisler Topluluğu", "Üniversite Profesörleri Topluluğu", "Gazeteciler Ağı", "Öğretmenler Komitesi", "Veterinerler Hazırlık Komitesi" ve "Eczacılar Komitesi" öne çıktı.

SPA, her bir bileşeninin 2 üyesine dayanarak karar veren ve yasama yetkisi olan bir konsey ve konseyden seçilen 6 kişilik bir sekreteryadan oluşuyor.

Sudan Merkezi Doktorlar Komitesi Üyesi Dr. Muhammed Naci el-Esamm ve Öğretmenler Komitesi'nden Profesör Ahmed Rabii Seyyid Ahmed, ilk aşamada SPA'nın yöneticileri ve sekreterya üyeleri arasında ön plana çıktı.

SPA'nın ilk faaliyeti, Ağustos 2018'de ülkedeki ücretler ve bunun yaşam standartlarına uygunluğu üzerine yapılan bir araştırmaydı. SPA yöneticileri araştırmayı basın toplantısıyla halka duyurduktan sonra milletvekilleriyle bir araya gelerek müzakere etti.

Aralık 2018'de Sudan'da halk ayaklanmalarının başlamasıyla birlikte Meslek Odaları siyasi ve sivil güçleri geride bırakarak gösterilere öncülük etti, böylece siyasi ve sivil güçler SPA etrafında toplandı. Bu aşamanın programı sayılacak özgürlük ve değişim adında bir bildiri yayımlandı ve bildiri tüm muhalif oluşumlar tarafından imzalandı.

SPA'nın ve değişim güçlerinin temel talepleri, "Cumhurbaşkanı Beşir'in derhal ve şartsız görevi bırakması, teknokratlardan oluşan 4 yıllık bir geçiş hükümeti kurulması, ihlallerin durdurulması ve özgürlüğü kısıtlayan kanunların iptal edilmesi" şeklinde özetlendi.

Söz konusu talepler üzerinde anlaşmaya varılarak 2019'un başlarında "Özgürlük ve Değişim Bildirgesi" adıyla imzalanan belge Hartum'da yayımlandı.

Sivil güçler, muhalif siyasi koalisyonlar ve silahlı hareketler tarafından imzalanan belge, Sudan'daki değişim güçlerinin mevcut askeri geçiş konseyiyle üzerinde müzakere yürüttüğü temel belge haline geldi ve aynı zamanda söz konusu belgeye dayanarak ordu karargahı önünde gösteriler düzenlendi.

Önce Beşir hükümeti ve şimdi de siyaset arenasındaki bazı tarafların, Meslek Odaları'nı "Komünist Parti ve solcuların ele geçirdiği ve perde arkasından onlar tarafından yönetildiği" yönündeki suçlamalara ise SPA, "bileşenlerinin, hiçbir siyasi partinin vesayeti olmadan kendi organlarını seçen tüm meslek örgütlerini içerdiği" şeklinde yanıt verdi.

Topluluğun yöneticilerinden Kameriye Ömer, söz konusu suçlamaları, SPA'nın halk arasında elde ettiği güvenirliği zedeleme girişimi olarak değerlendirdi.

Ömer, AA muhabirine yaptığı açıklamada, SPA yöneticilerinin daha önce hükümetin yürütme organlarına ve milletvekillerinin ücretlerle ilgili çalışmalarına katıldığını, parlamentonun konuyla ilgili daveti kabul ettiğini ve bunların söz konusu suçlamaları çürüttüğünü kaydetti.

Sudan Savunma Bakanı Avad bin Avf, 11 Nisan'da devlet televizyonunda Yüksek Güvenlik Konseyi Başkanı sıfatıyla yaptığı konuşmada, ordunun ülke yönetimine el koyduğunu, iki yıllık geçiş döneminin başladığını ve Ömer el-Beşir'in tutuklandığını duyurmuştu. Ancak Bin Avf, Sudan'da Askeri Geçiş Konseyi Başkanı sıfatıyla yemin etmesinin üzerinden 24 saat geçmeden, görevini bıraktığını ve yerine Abdulfettah el-Burhan'ı seçtiğini açıklamıştı.

Bin Avf'ın görevi bırakmasının ardından Askeri Geçiş Konseyi'nin başına geçen Burhan, 13 Nisan'da Askeri Geçiş Konseyi adına kararname yayımlayarak 8 kişinin konsey üyeliğine atandığını duyurmuştu.

Askeri Geçiş Konseyi üyeliklerine atanan ordudan 6 kişi ile emniyet teşkilatı ve istihbarattan birer kişi yemin ederek göreve başlamıştı.

Sudan, 19 Aralık 2018'den bu yana hayat pahalılığının protesto edildiği ve Beşir'in görevi bırakmasının istendiği gösterilere sahne oluyordu.

Kaynak: AA