Dakar
Fransa'nın, sömürge döneminde bağımsızlık için Fransız sömürge güçleri ile savaşan Senegal'in önde gelen dini liderlerinden Hacı Ömer Tall'a ait tarihi kılıcı iade etmesi, Tall'in şahsiyetini ve hafızalardaki mücadelesini yeniden gündeme getirdi.
Fransa Başbakanı Edouard Philippe'in Barış ve Güvenlik Forumu'na katılmak için başkent Dakar'a geldiğinde Tall'ın Fransa'da bulunan kılıcını iade etmesi, Tall'ın mücadelesi ve hayatının yeniden hatırlanmasına vesile oldu.
Afrika'da sömürgecilerle mücadelenin en tanıdık ismi Ömer Muhtar'dan bir asır önce yaşayan Tall, 1794'te bugünkü Senegal'in kuzeyinde yer alan Futa Tooro'da alim ve çiftçi bir babanın oğlu olarak dünyaya geldi.
Küçük yaşlarda İslami ilimlerle tanışan ve hafız olan Tall, 32 yaşında o zamanlar Batı Afrikalı Müslümanlar için oldukça zahmetli sayılan hac yolculuğuna çıktı.
Suudi Arabistan'da, Batı Afrika'nın en etkili dini hareketlerinden Ticani tarikatına katılan Tall, burada geçirdiği 3 yılda ilmini derinleştirdi.
Memleketine dönüş yolculuğu sırasında, Nijerya'nın kuzeyindeki Sokoto Emirliği'nde de 8 yıl geçiren Tall, bu sürede animist birçok toplumun Müslüman olmasına vesile oldu.
İslami literatürde Murabıt olarak bilinen ancak Batı Afrika'daki yerel dil Wolofçada "Marabu" olarak adlandırılan dini bir lider konumuna gelen Şeyh Ömer Tall'ın tabilerinin sayısının hızla artması pagan emirliklerin kendisine düşman olmasına yol açtı.
Yeni bir devlet: Tukulor
1836'da bugünkü Gine topraklarında bulunan Futa Jallon Emirliğine, ardından 1840'ta Dinguiraye kentine giden Tall, burada 1848'de Tukulor Devleti'ni ilan etti.
Ömer Tall, mücadelesini yaygınlaştırmak için 1852'de de paganlara, Avrupalı işgalci sömürgecilere karşı savaş açtı.
Tukulor Devleti, on yıl içinde Senegal ile Mali'deki tüm pagan emirlikleri içine alarak geniş topraklarda hakimiyet sağladı.
Fransız güçlerin ilerlemesini engelledi
Çeşitli bölgelerde sömürgeci Fransızları hedef alan Tall, kuvvet dengelerindeki büyük fark nedeniyle gerilla savaşı yürüttü.
Tukulor askerleri, Senegal Nehri boyunca Fransız gemilerine pusular kurarak Fransa'nın ticari hareketlerini kısıtladı.
Sömürgecilere karşı Müslüman emirliklerden destek talebi
Fransızlara tek başına engel olamayacağını bilen Tall, bölgedeki İslam emirliklerinden yardım istedi ancak, sömürgeciler yerine Tukulor'u asıl tehlike olarak gören emirlikler, Tall'a yardım ve destek göndermedi.
Bunun üzerine Tall, Fransa ile savaşa ara vererek, nüfuzunun az olduğu, güneyinde pagan, kuzeyinde ise İslam emirliklerinin olduğu Mali'nin doğusuna doğru yöneldi, oradaki emirliklerin tamamını hakimiyeti altına aldı. Tall, etki alanını bugünkü Gine, Senegal ve Mali'nin çoğunu kapsayacak kadar genişletti.
Tall, yeterince güçlenip Fransızlara karşı topyekun saldırıya geçemeden, 1864'te Bandiagara ormanlarında uğradığı suikastle yaşamını yitirdi.
Ölümünden sonra Tall'ın yerine oğulları geçse de devlet 30 yıl sonra Fransız sömürgecilerinin darbeleriyle yıkıldı.
Hacı Ömer Tall'in tasavvufi hareketini ve mücadelesini verdiği hakikatleri Senegal başta Batı Afrika'da bugün milyonlarca kişi takip ediyor.
Fransızlarda “Hacı Ömer Tall” rahatsızlığı
Şeyh Ömer Tall, alim ve devlet adamı olarak mücadeleye başladığında birçok köye uğrayarak oralardaki köy reisleri ve marabular ile görüşmüştü.
Tall'in bölgede gösterdiği mücadele duygusu, Marabuları yeni hareketlere sevk edecek kadar etkisini sürdürdü.
"Emperyalizme karşı cihat" sloganını kullanan Tall'ın mirasından rahatsız olan Fransız sömürgecileri yıllar önce onunla görüştüğünü tespit ettikleri Marabuları raporlayarak, yer değiştirmelerine izin vermedi.
Hatırlanmasın diye eşyaları Fransa'ya kaçırıldı
Fransız sömürgeciler, Tall'ın hatırlanmaması adına başta Tall'ın kılıcı dahil kendisine ait çok sayıda eşyayı Fransa'ya kaçırdı.
Tall'ın ailesi, yıllarca Paris'teki Ordu Müzesi'nde sergilenen tarihi kılıcı birçok kez Fransa'dan istese de almayı başaramadı.
Fransa'nın Afrika'ya ait tarihi eserleri iade etmeye karar vermesiyle kılıç, Barış ve Güvenlik Forumu'na katılmak için başkent Dakar'a gelen Fransa Başbakanı Edouard Philippe tarafından resmi törenle Senegal Cumhurbaşkanı Macky Sall'a iade edildi.
Tarihi kılıç Hacı Ömer Tall'in el yazması Kur'an-ı Kerimi ve kendisinden kalan birkaç önemli eşyasıyla artık Dakar'daki Siyahi Medeniyetler Müzesi'nde sergileniyor.
Kaynak: AA
dikGAZETE.com