BİRLEŞMİŞ MİLLETLER
ABD'nin büyük vaatlerle göreve gelen ilk siyahi başkanı Barack Hüseyin Obama, görev yaptığı iki dönem boyunca başta Ortadoğu barışı olmak üzere birçok konuda zig-zaglar çizerek "zayıf" bir görüntü verdi.
Sekiz yıllık yönetimi sırasında ABD'nin gücünün sınırlarının farkında davranan ve yüksek askeri harcamalardan kaçınan Obama, ABD'de Neo-kon ve liberal-şahin hakimiyeti nedeniyle verdiği sözlerin birçoğunu yerine getiremedi, dış politikada ve özellikle de BM'de kendisinden beklenen başarıyı gösteremedi.
Obama'nın, göreve geldiği sekiz yıl öncesine göre dünyanın daha tehlikeli bir hale geldiği bugünlerde Beyaz Saray'daki görevini Donald Trump gibi radikal görüşlere sahip birine devredecek olması, dünyayı daha tehlikeli günlerin beklediği görüşünün yaygınlaşmasına ve birçok kesimde endişelere neden oldu.
Barack Obama yönetiminin, BM'de en fazla eleştiri aldığı konuların başında, ırk ayrımcılığı ve polis şiddeti, idam cezası, rekor sayıda göçmenin sınır dışı edilmesi ve Guantanamo'nun faaliyette olması geldi.
İyi başladı, kötü bitirdi
Beyaz Saray'daki ilk günlerinde, 1949 tarihli Cenevre Sözleşmesi'ne aykırı şekilde George W. Bush döneminde inşa edilen Guantanamo Körfezi'ndeki cezaevinin kapatılması kararını imzalayan, ilk yurt dışı gezilerini Bush döneminde kan gölüne dönen Ortadoğu'da çözüm konusunda kilit rol üstlenebilecek Türkiye ve Mısır'a yapan Obama, konuşmalarında Müslüman ülkelere ve dünyaya barış mesajları verdi. Ancak Ortadoğu barışı, bölgede artan şiddet ve savaş nedeniyle uzak bir hayal olarak kaldı.
Irak topraklarını önce kitle imha silahlarına sahip olduğu iddiası, ardından demokrasi getirmek saikiyle işgal eden Bush'un başkanlığı döneminde bölgedeki şiddet ve katliamlardan ilham alarak büyüyen DEAŞ terör örgütü, Obama döneminde Ortadoğu'daki şiddet ve savaşı körükleyen en büyük unsur haline geldi.
Obama 2009'da BM Genel Kurulunda yaptığı ilk konuşmada, İsrail ile Filistin arasındaki barış görüşmelerinin yeniden başlatılması yönünde iddialı açıklamalar yaptı ancak görevde olduğu sekiz yıl boyunca İsrail-Filistin ilişkileri daha da kötüye gitti. İsrail'e 10 yılda 38 milyar dolar askeri yardımda bulunacak bir anlaşmaya imza atan Obama, Ortadoğu'da ABD'nin savaş alanını küçültmeyi hedefledi.
Barack Obama, 2009'da BMGK'ya başkanlık ederek bu konuda bir ilke imza attı, Eylül 2014'te de 69. Genel Kurul görüşmeleri çerçevesinde geldiği BM'de ikinci defa Konseye başkanlık eden ABD Başkanı unvanına sahip oldu.
Küba ile barış adımı ve Guantanamo açmazı
BM Genel Kurulunda 26 Ekim'de ABD'nin Küba'ya uyguladığı ekonomik ambargoyu kınayan tasarıda ABD, ilk kez "hayır" yerine "çekimser" oy kullanarak iki ülke arasındaki tarihi barışın adımını attı.
Oylamada 193 üyeli BM Genel Kurulunun sadece iki üyesi "çekimser" kalırken 190 üye "evet" oyu kullandı. Bu şekilde, Obama'nın emrindeki ABD'nin BM misyonu, küçük ancak önemli bir değişikliğe imza atmış oldu.
Başkan Obama, Küba'daki Guantanamo üssünde bulunan cezaevini Kongrenin engellemesi nedeniyle kapatamasa da burada tutulan 775 kişinin büyük bölümünü salıverme yoluna gitti. Beyaz Saray, tutukluların sayısını yıllar içinde 60'a kadar düşürdü. BM'den sert eleştiriler alan cezaevindeki koşulları iyileştirildi, işkence tekniklerinin uygulanmasına son verildi.
İran adımı
Obama, 2009'da nükleer programı konusunda İran ile müzakere edeceğinin sözünü verdi. 2011'de Mahmud Ahmedinejad'ın cumhurbaşkanlığı döneminde müzakereler yürütüldü. İsrail'in ABD'ye, İran'a BM'de baskı uygulamasını telkin etmesine rağmen, Obama yönetimi bu taleplere 'evet' demedi.
BMGK'nın beş daimi üyesi (ABD, Fransa, İngiltere, Rusya, Çin) ve Almanya ile Tahran yönetimi arasında varılan tarihi anlaşma ile İran'ın nükleer programının önemli ölçüde sınırlandırılması karşılığında bu ülkeye yönelik ekonomik yaptırımların kaldırılması kararına varıldı.
Obama, nükleer silah denemelerine son vermesi için Kuzey Kore'ye yönelik yaptırımların artırılması konusunda BMGK'da arzu ettiği kararların çıkarılmasında başarılı olsa da bu kararlar istenen sonucu vermedi.
Demokrasi ve barış ikilemi
Barack Obama, 2009'da "nükleer silahsızlanma konusundaki inisiyatifi" ve "olağanüstü diplomatik girişimlerinden" ötürü Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü, ödülü almadan bir hafta önce ABD'nin Afganistan'a 33 bin yeni asker göndereceğini duyurdu.
Obama yönetimi, Mısır'da darbeci General Abdülfettah Sisi'nin demokrasi yanlılarını katletmesini ve demokratik yollarla seçilmiş Muhammed Mursi'nin cezaevine koyulmasını engellemek için BMGK'da inisiyatif almadı, Libya'daki rejim değişikliği sırasında devrik lider Muammer Kaddafi'nin insanlık dışı biçimde katledilmesine seyirci kaldığı için de eleştirildi.
Suriye konusunda Türkiye ile sürekli ve ciddi stratejik diyalogdan uzak görünen ABD'nin, DEAŞ'ın üstesinden gelmek için terör örgütü PYD'ye desteklemesi, Obama'nın aldığı barış ödülü için büyük çelişki oluşturdu. Söz konusu destek, NATO üyesi Türkiye ile ilişkilerde büyük sorun haline geldi.
Suriye'de Mart 2011'de başlayan savaş nedeniyle yaşanan "tarihin en büyük insani krizi" de Obama dönemine denk geldi.
Gazze saldırıları
ABD, Temmuz 2014'te düzenlenen Gazze saldırılarında okul ve hastaneler dahil büyük yıkıma neden İsrail'in on binlerce evi yerle bir ederek 65 binden fazla kişiyi evsiz bıraktığı insanlık dramını dahi BM'de bu ülkenin "kendini savunma hakkı" olarak nitelemişti.
İsrail saldırıları sırasında 66 İsrail askerine karşılık, çoğu 12 yaşından küçük 2 bin 131 Filistinli hayatını kaybetti, bunun büyük bir çoğunluğunu siviller oluşturdu.
ABD, BM Genel Kurulunda etkisiz
BM'nin 193 üyenin eşit oya sahip olduğu en demokratik organı Genel Kurulda Filistin ile ilgili yapılan iki önemli oylamada da ABD'nin İsrail ile "hayır" oyu kullanmasına rağmen, Filistin oy çokluğuyla amacına ulaştı.
Filistin'in 29 Kasım 2012'de BM Genel Kurulunda "üye olmayan gözlemci devlet" statüsüne kavuştuğu oylamada, 138 ülke "evet" derken "hayır" diyen 9 ülke arasında İsrail'in yanı sıra ABD yer aldı. ABD ayrıca Genel Kurulda Eylül 2015'te yapılan BM Genel Merkezine Filistin bayrağının asılmasını içeren tasarı için de "hayır" oyu kullanan İsrail ile hareket etti.
36 yıl sonra bir ilk
BMGK'da İsrail'den yasa dışı yerleşimlerine son vermesini isteyen kararın oylamasında ABD, 36 yıl sonra bu konuda ilk kez veto hakkını kullanmayıp "çekimser" kaldı. Bu, Obama'nın Filistin lehine önemli bir kazanıma imza atarak Ortadoğu barışı konusunda puan topladığı adımlardan oldu. 1979'da BMGK İsrail'in Filistin'deki toprak işgaliyle ilgili karar almış, ABD o oylamada da çekimser kalmıştı.
Malezya, Yeni Zelanda, Senegal ve Venezuela'nın BMGK'ya getirdiği, "İsrail hemen ve tamamen, Doğu Kudüs de dahil olmak üzere, işgal altındaki Filistin topraklarında tüm yerleşim yeri faaliyetlerini durdurmalı" çağrısı yapılan kararda, İsrail yerleşimlerinin "yasal dayanağının olmadığı" ve "iki devletli çözümü tehlikeye attığı" belirtildi.
Malezya'nın BM Daimi Temsilcisi Ramlan Bin İbrahim, yaptığı açıklamada, yerleşim yerleri konusunda ABD'nin 36 yıl sonra ilk defa veto hakkını kullanmadığını bildirirken, ABD'nin BM Daimi Temsilcisi Samantha Power, Cumhuriyetçi Partili eski Başkan Ronald Reagan'ın sözünden alıntı yaptı. Reagan, Washington'un İsrail'in yerleşim yerleri için ek arazi kullanımını desteklemeyeceğini söylemişti. Power, bunun Başkan Reagan'dan bu yana Cumhuriyetçi, Demokrat bütün yönetimlerin politikası olduğunun altını çizdi.
Puan toplayan küresel çevre adımı
Başkan Obama, Aralık 2015'te Fransa'nın başkenti Paris'te çerçevesi çizilen ve Nisan 2016'da ABD dahil 193 ülke tarafından imzalanan, Kasım 2016'da da yürürlüğe giren ve dünya genelinde karbon emisyonlarını azaltmayı amaçlayan Paris İklim Anlaşmasındaki rolüyle sekiz yıllık görevinde BM karnesindeki en yüksek notlarından birini aldı.
ABD'nin BM büyükelçileri
Bush döneminin BM Daimi Temsilcisi Zalmay Halilzad'dan 22 Ocak 2009'da görevi devralan Susan Rice, 1 Temmuz 2013'te Beyaz Saray'a Ulusal Güvenlik Danışmanı olarak atandı.
1 Temmuz-1 Ağustos 2013 tarihleri arasında Rosemary DiCarlo'nun vekillik yaptığı göreve, 2 Ağustos 2013'te insan hakları konusunda uzman Samantha Power geldi. 42 yaşında üstlendiği bu göreve getirilerek ABD'nin en genç BM Daimi Temsilcisi olan Power, görevi Trump'ın atadığı Güney Carolina Valisi Hindistan asıllı Nikki Haley'e 20 Ocak 2017'de devredecek.
Muhabir: Selçuk Acar
dikGAZETE.com