Kuzey Afrika'daki düğüm Batı Sahra

ANKARA

Fas ve Polisario Cephesi'nin altı yıl aradan sonra Batı Sahra sorununun çözümü için Cenevre'de görüşmelere başlaması Afrika'nın batısındaki sorunu yeniden gündeme getirdi.

Batı Sahra sorununa yönelik çözüm arayışları kapsamındaki "yuvarlak masa toplantısı", Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreterinin Batı Sahra Özel Temsilcisi Horst Köhler'in ara buluculuğunda dün başladı.

BM Cenevre Ofisi'nde gerçekleşen Batı Sahra görüşmelerine Fas, Polisario Cephesi, Cezayir ve Moritanya'dan heyetler katıldı.

Kuzey Afrika'yı 1975'ten bugüne düğümleyen Batı Sahra sorununun aşılması için Fas ve Polisario Cephesi, BM gözetiminde 6 yıl aradan sonra ilk kez müzakere masası kuruldu.

10'uncu yüzyıldan itibaren Arap Yarımadası'ndan gelen Müslüman Arap nüfusun yaşadığı Batı Sahra, Fransa ve İspanya'nın işgaline kadar yerel yöneticiler tarafından Fas Krallığı'na bağlı olarak yönetildi.

İspanya tarafından 1884 yılında sömürgeleştirilen bölgede yaşayan yerel halka Sahra Çölüne istinaden Sahralılar (Sahraviyyun) şeklinde isimlendiriliyor.

Çöl kültürünün ve ikliminin etkin olduğu bölgede yaşayan Sahralılar, komşu ülkelerde olduğu gibi etnik kökenleri Arap ve Amaziglerden oluşuyor.

Batı Sahra bölgesiyle beraber Fas'ın kuzey kesimini de sömürgeleştiren İspanya, 1934 yılında "İspanya Sahrası" adıyla bölgeyi kendine bağlı bir vilayet ilan ettiğini duyurdu.

İspanya sömürgesine karşı 1970'te başlayan ayaklanmalar, 3 yıl sonra Mustafa Seyyid önderliğinde Polisario Cephesi'nin kurulması ile yeni bir sürece evrildi. Sömürgecileri bölgeden çıkarmak için başlayan isyan, Polisario Cephesi'nin bağımsızlık talebi ve silahlı mücadelesiyle devam etti.

Batı Sahra halkını temsil ettiğini öne süren Polisario Cephesi, bölgenin bağımsızlığı için ilk fırsatı Uluslararası Adalet Divanı'nda elde etti. 1975 yılında toplanan Uluslararası Adalet Divanı, Batı Sahra halkının "kendi kaderini tayin etme hakkı" olduğunu ilan etti.

Uluslararası Adalet Divanı'nın kararı üzerine İspanya, bölgede referandum yapmayı önerdi ve çıkacak sonuca bağlı kalacağını taahhüt etti. Referandum kararı alınmasının ardından dönemin Fas Kralı 2'nci Hasan, yüz binlerce Faslının bölgeye girmesinin önünü açan "Yeşil Yürüyüş" emrini verdi.

Bunun üzerine referandumdan vazgeçen İspanya, Kasım 1975'te Moritanya ve Fas ile Madrid Uzlaşması'nı imzalayarak Batı Sahra topraklarını iki ülke arasında paylaştırdı.

İspanya'nın istemeden de olsa bölgeden çekilmesinin ardından, Batı Sahra'nın Fas ile Moritanya arasında paylaştırılmasını kabul etmeyen Polisario Cephesi, iki ülkeye karşı silahlı mücadele başlattı.

Fas bölgenin sömürgecilerden önce de kendi toprağı olduğunu iddia ederek, Batı Sahra'nın kendisine ait olduğu konusunda geri adım atmadı. Bu gelişmeler yaşanırken Polisario Cephesi, 1976'da siyasi bir hamle yaparak "Sahra Arap Demokratik Cumhuriyeti"ni (SADR) ilan etti.

Öte yandan Moritanya da 1979 yılında İspanya’nın kendisine terk ettiği topraklardan Fas lehine çıkma kararı aldı. Moritanya'nın bu kararına rağmen Polisario Cephesi, Fas'a karşı silahlı mücadeleyi sürdürdü.

BM ara buluculuğunda 1991'de varılan ateşkes anlaşmasından bu yana Batı Sahra'nın statüsüyle ilgili görüşmeler başarıya ulaşamadı.

Ateşkesin hemen ardından, BM Güvenlik Konseyi'nin 690 sayılı kararı doğrultusunda BM Batı Sahra'da Referandum Misyonu (MINURSO) kuruldu.

Taraflar arasında referanduma kimlerin katılacağı ile ilgili anlaşmaya varılamadığı için referandum şimdiye kadar gerçekleştirilemedi.

Fas yönetimi 100 bini Polisario Cephesi'nin kontrolü altında bulunan bölgelerde olmak üzere toplam 600 bin nüfuslu Batı Sahra'da, halkın tamamının referanduma katılmasını istiyor. Polisario Cephesi ise "Yeşil Yürüyüş" ile Sahra bölgesine yerleşen Faslıların referanduma katılmasına karşı çıkıyor.

SADR, 1984 yılında Afrika Birliği'ne tam üye olsa da BM tarafından tanınmıyor. SADR'ın açıklamalarına göre, çoğunluğu Afrika ve Güney Amerika'dan toplam 45 ülke SADR hükümetini tanıyor. Fas resmi kaynaklarına göre ise SADR, 34 ülke tarafından tanınıyor.

Fas yönetiminin dış politikası yıllardır Batı Sahra sorunu ekseninde şekilleniyor. Polisario Cephesi'ne verilen uluslararası desteği kesmeye çalışan Fas, tüm dış politikasını bu sorununun gölgesi altında yürütüyor.

Muhabir: Enes Canlı

Kaynak: AA