NEW YORK (AA) - Sondaj alanında lojistik, mühendislik ve teknoloji desteği veren SafeKick adlı şirketin kurucularından olan ve operasyonlardan sorumlu başkan yardımcılığı görevini yürüten petrol mühendisi Erdem Çatak, son günlerde petrol fiyatlarında yaşanan iniş çıkışlarla ilgili AA'ya online platform üzerinden değerlendirmelerde bulundu.
17 yıldır ABD'de yaşadığını ve petrol üretim sahalarında operasyonlardan sorumlu olduğunu belirten Çatak, petrol piyasasında yaşanan dalgalanmanın Kovid-19’dan kaynakladığına dikkati çekti.
Çatak, "ABD'de serbest pazar ekonomisinden dolayı fiyatlar çok değişken. Devletin piyasaya ve fiyatlara müdahelesi yok, fiyatları piyasa belirliyor. Petrol piyasasındaki çöküş, üretimdeki artıştan ziyade tüketimdeki düşüşten kaynaklanıyor. Özellikle pandemiden dolayı insanların daha az sokağa çıkması, daha az üretmesi ve tüketmesinden, petrole, enerjiye, seyahate olan ihtiyacın azalmasından dolayı arz talep dengesinde bozulma yaşıyoruz." değerlendirmesinde bulundu.
Tarihte ilk kez negatif fiyatlandırma gördüklerini vurgulayan Çatak, "Petrolün alıcısı olmadığı için tabiri caizse elimizdeki petrol çöp değerinde, bunu ortaya gelişi güzel atamıyoruz, bunun emniyetli bir şekilde depolanması veya yer altına geri basılması gerekiyor, bundan dolayı eksi fiyatları gördük." dedi.
"ABD’de petrol piyasası oynak"Dünyada Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü gibi büyük ölçekte piyasa kontrolü yapan kurumların aksine ABD'de petrol fiyatlarında bir düzenleme olmadığını işaret eden Çatak, ülkede petrol piyasasının bu nedenle daha oynak olduğuna işaret etti.
Çatak, şöyle devam etti:
"ABD'de petrol piyasası biraz daha oynak, tamamen özel sektör, devlet düzenlemesi yok, Teksas tipi ham petrol (WTI) 30-35 dolardan işlem görürken, ABD'nin bazı yerlerinde 6-8 dolara petrol satıldığını gördük. Bazı alanların uzak olması, nakliye gerektirmesi, depolama kapasitesinin düşük olması gibi etkilerle fiyatlar daha aşağıya düştü."
ABD'nin özellikle Teksas, Louisiana, Oklahoma gibi güney eyaletlerinde halkın yaklaşık yüzde 15'nin küçük şirketler halinde ekmeğini petrolden çıkardığını belirten Çatak, "Ben birçok şirketin çok zor durumda kalacağını görüyorum. 2020 hatta 2021'de bu devam edecek, zayıf şirketler elenecek." tahmininde bulundu.
Çatak, "Endüstri olarak baktığımızda aşağı yönde düşüş var, zaten birçok şirket zor durumdaydı, aldıkları kredileri döndüremiyorlardı. 2019'daki yukarı doğru ivmeyi gördüklerinde geride kalmamak için kredi aldılar, büyük yatırım yaptılar, hızlı şekilde büyümeye geçildi. Şimdi (piyasalar) birdenbire durunca ödeme dengesi bozulacak." ifadelerini kullandı.
"Piyasa kendi dengesini bulacak"Öte yandan, düşük fiyatların Temmuz'a kadar devam edeceği öngörüsünde bulunan Çatak, piyasaların daha sonra kendisini toparlayacağına inandığını söyledi.
Çatak, "İnsanlar direksiyona geçip tekrar işe gitmeye, alışverişe gidip benzin tüketmeye başladığında piyasa tekrar kendi dengesini bulacak, petrolcü olarak baktığımda bunu ümid ediyorum." diye konuştu.
Brent petrol fiyatlarının 20 doların altına düştüğü zaman üretimin sürdürülebilir olmadığını belirten Çatak, ''petrol fiyatlarının 2021'de tekrar 60-70 dolar seviyesinde dengeye oturacağı'' tahmininde bulundu.
Krizde yatırımlar üretime değil AR-GE'yeÇatak, şimdiye kadar petrol endüstrisinin her krizden biraz daha güçlü çıkma trendi izlediğini belirterek, "Sebebi, kriz aşamasında büyük şirketler yatırımı üretime değil, daha çok AR-GE’ye yönlendirdiler, 'ne yaparız da biz maliyetleri aşağı çekeriz' diye düşündüler ve böylece ayakta kaldılar. Piyasalar açıldığı zaman da daha güçlü bir şekilde geri döndüler." dedi.
Son bir kaç ayda bu konuda sürdürülen çalışmaların da meyvelerini vermeye başladığını belirten Çatak, "İngiltere varil başına maliyeti 18 dolara, Brezilya 15 dolara, Kanada 13-14 dolara, Rusya da 10 dolar altında petrol üretebiliyor bugün. Bunlar hep yeni teknolojiler sayesinde oldu. Üretim maliyetleri düşünce endüstri biraz daha ayakta kalabiliyor." değerlendirmesinde bulundu.
"Kriz gelişmekte olan ülkeler için avantaj"Petrol sektöründeki düşüşlerin Türkiye'ye etkisini de değerlendiren Çatak, bu dalgalanmaların ülkeye düşük enerji girdisi bakımından fırsat olarak görülebileceğini belirtti.
Çatak, "Düşük petrol fiyatlarının Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler için avantaj olacağını düşünüyorum. Buradaki düşük enerji girdileri ile daha fazla üretip pazarlara açılabiliriz, bu açıdan bir fırsattır, iyi değerlendirmek lazım." diye konuştu.
Dünyada elektrikli araçların yaygınlaşmasının uzun vadede petrol üretimine etkisini de değerlendiren Çatak, bunun bir tehdit oluşturmadığına inandığını belirtti.
Çatak, elektrik üretiminde hala yüzde 95 petrol ve doğal gaza bağımlı olunduğuna dikkat çekerek, "O çevreci Tesla araçlarında yaktığımız elektrik aslında bir yerde yanan termik santralin bacasından tüten dumanlarla geliyor. Dolayısıyla elektrikli araçların yollara çıkışı, sağlık ve temizlik açısından önemli ama petrol tüketimini çok etkileyeceğini düşünmüyorum." ifadelerini kullandı.