Prof. Dr. Koçak, AA muhabirine, kentsel dönüşümün, 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında yürütüldüğünü, bir binanın riskli olup olmadığının tespiti için orada oturan bir kişinin başvurusunun yeterli olacağını belirtti.
Vatandaşların üniversitelere, yapı denetim kuruluşlarına ya da belediyelerin kentsel dönüşüm birimlerine başvurarak binalarının incelenmesini isteyebileceğini anlatan Prof. Dr. Koçak, inceleme sonunda riskli bulunan binalar için resmi sürecin başlatılabildiğini kaydetti.
Prof. Dr. Koçak, resmi süreçte yapılanları şöyle sıraladı:
"Başvurunun ardından uzman ekipler, binada inceleme yapar. Ön değerlendirme sonucu risk görülürse detaylı analiz için karot (beton örneği) ve donatı (demir) testleri yapılır. Binanın rölövesi (planları) çıkarılır, beton dayanımı hesaplanır. Bu verilerle hazırlanan risk raporu, belediye ile Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına iletilir."
Prof. Dr. Koçak, yapı için riskli raporu çıkması durumunda yapılması gerekenlere ilişkin, "Bina, resmi olarak riskli yapı ilan edilir. Elektrik, su ve doğal gazı kesilir. 2 ay içinde tahliye ve yıkım süreci başlatılır. Bundan sonraki aşamada bina sakinlerinin yarısının alacağı kararla binanın güçlendirme veya yıkıp yeniden yapma işlemine geçilir. Süre dolduğunda belediye, binayı resen (zorunlu olarak) de yıkabilir." değerlendirmesinde bulundu.
Prof. Dr. Koçak, sokak taramalarının yapılmaması nedeniyle risk analizlerinin yalnızca vatandaşların başvurularına göre ilerlediğine dikkati çekti.
"Şu anda elimizde İstanbul'daki riskli yapılarla ilgili net bir veri yok." diyen Prof. Dr. Koçak, şöyle konuştu:
"Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve bazı üniversiteler tarafından yapılan araştırmalara göre yaklaşık 300 bin binanın riskli olduğu tahmin ediliyor ancak hemen yıkılması gereken yani çok ağır hasar göreceği düşünülen bina sayısının 50 ile 70 bin arasında olduğu söyleniyor. Yine de bu sayılar kesin değil çünkü henüz kapsamlı bir bina envanteri çalışması yapılmış değil. Henüz sokak taramasını yapmadık. Yeni dönemde Bakanlığın bu konuda bir çalışma başlatacağı söylendi. O zaman daha somut veriler elde edebiliriz."
Prof. Dr. Koçak, kentsel dönüşümün hızlı ilerlememesindeki en büyük engelin ekonomik güçlükler olduğuna işaret ederek, "Mesela 100 metrekarelik bir daireyi yeniden yapmak 3 milyon liraya mal oluyor. Devletin 'Yarısı Bizden' Kampanyası'nda 700 bin lira hibe veriliyor, üstelik 10 yıl vadeyle ama geri kalan kısmı vatandaşın karşılaması gerekiyor ve bu ciddi bir yük. Maalesef çoğu kişi bu parayı ödeyemiyor yani kim istemez ki daha sağlam, kaliteli bir binada oturmayı. Bu sadece vatandaş için değil devlet için de maliyetli bir iş." değerlendirmesinde bulundu.
Maddi imkanları olanların, arsası büyük olup kat karşılığı müteahhitle anlaşma sağlayanların riskli binalarını dönüştürebildiklerini anlatan Prof. Dr. Koçak ancak imkanı bulunmayan, kaçak katı bulunan ya da yıktığında aynı hakkı alamayacak olanların bu maliyeti karşılayamadığını söyledi.
Prof. Dr. Koçak, maliyetlerin 3 yıl öncesine göre daha da arttığını, bu durumun da müteahhitlerin projeye girmekte zorlanmalarına neden olduğunu dile getirerek, "Düşünün ki bir vatandaşın tek dairesi var, orada oturuyor. Dönüşüm sonrası binanın değeri artsa da bu, onun günlük yaşamını çok etkilemiyor çünkü evi satmak gibi bir düşüncesi yok. Bu ekonomik sorunlar yüzünden dönüşüm yavaş ilerliyor yoksa bugün devlet size dese ki: 'Bütün masrafı ben karşılıyorum.', herkes binasını yenilemek ister ama unutmayın, İstanbul'da 300 bin bina var. Bu da çok ciddi bir maliyet demek." şeklinde konuştu.
Prof. Dr. Koçak, kentsel dönüşümde ada bazlı uygulamaların daha doğru olduğunu ancak bu yöntemin de çeşitli sonuçlar doğurduğunu söyledi.
"Alansal ya da ada bazlı dönüşüm projelerini daha çok destekliyoruz." diyen Prof. Dr. Koçak, şöyle devam etti:
"Şehir plancılarının da önerisi bu yönde. Kentin dokusuna zarar vermeden, nüfusu artırmadan, fazla yapılaşmaya gitmeden dönüşüm sağlamak ancak mevcut uygulamalarda bu ideal yaklaşım tam anlamıyla hayata geçirilemiyor çünkü bugüne kadar yapılan örneklerde, ada bazlı dönüşümlerde, müteahhidin projeye dahil olması için genellikle dönüşüm yapılan alana ek olarak yeni bina yapımına izin verildi. Örneğin, Güngören, Büyükçekmece ve Esenler'de uygulanan projelerde dönüşüm alanının yanına yeni binalar eklenerek süreç finanse edildi. Böylece vatandaşın konutu yenilenmiş olsa da kentin toplam bina sayısı ve nüfusu da artmış oldu. Şimdi İstanbul genelinde böyle bir dönüşüm planlansa mevcut yaklaşık 1 milyon 200 bin binadan 700 bini dönüştürülmek istendiğinde aynı oranda yeni bina inşa edilmesi gündeme gelecek. Bu durumda kentteki toplam bina sayısı 2 milyona yaklaşacak. Mevcut altyapı ve sokak yapısıyla İstanbul, bu yoğunluğu kaldırabilir mi? Bu yüzden artık farklı, daha sürdürülebilir projelere ihtiyaç var."
Deprem riskine karşı kalıcı çözüm için tüm kesimlerin katılımıyla stratejik bir plan hazırlanması gerektiğinin altını çizen Prof. Dr. Koçak, şunları dile getirdi:
"Aslında en başta yapılması gereken şey, kapsamlı ve ortak akla dayanan bir stratejik plan hazırlamak. Bu plan, Bakanlık öncülüğünde, vatandaşlar, hukukçular, meslek odaları, üniversiteler ve yerel yönetimlerin de içinde yer aldığı geniş tabanlı bir yapıyla oluşturulmalı. Herkesin sürece dahil olduğu, birlikte karar verdiğimiz bir yol haritası çizmeliyiz çünkü tek taraflı alınan kararların hayata geçmesi çok zor. Örneğin, üniversiteler bina envanterlerini çıkarabilir, zemin ve deprem araştırmalarını üstlenebilir. Sosyologlardan mühendislere kadar tüm meslek gruplarının, halkın ve odaların içinde olduğu geniş tabanlı bir çalışma yürütmeliyiz. Böylece hem bilimsel hem de toplumsal zeminde güçlü bir dönüşüm modeli oluşturabiliriz. Bu plan sadece İstanbul'un değil Türkiye'nin diğer bölgelerindeki deprem riskini de azaltabilir."
Bundan sonrası için "Zararın neresinden dönülse kardır." değerlendirmesinde bulunan Prof. Dr. Koçak, "Etkin çözümler için hala geç değil ancak bunun için geniş katılımlı, sürdürülebilir ve ekonomik olarak desteklenmiş bir model geliştirmemiz gerekiyor. Aksi takdirde yalnızca riskli yapıları tespit etmekle yetiniriz ama yıkıp yeniden yapamayız." dedi.
Kaynak: AA
dikGAZETE.com