Kazakistan'da yeni yönetim modelinin inşası için anayasanın üçte biri değiştirildi

Nur Sultan

Kazakistan Merkez Seçim Komisyonu, 5 Haziran’da yapılan anayasa referandumunun kesin sonuçlarını açıkladı.

Buna göre, 19 milyon nüfuslu ülkede 11 milyon 734 bin 642 kayıtlı seçmenin 7 milyon 653 bin 986’sı (yüzde 68,05) “Kazakistan Cumhuriyeti anayasasına yapılacak değişiklikleri ve ilaveleri kabul ediyor musunuz” sorusuna “evet” ya da “hayır” cevabını vermek için sandık başına gitti.

Referandum için yurt içi ve dışında kurulan 10 binden fazla sandıkta oy sayımının tamamlandığı ülkede, 6 milyon 163 bin 516 kişi (yüzde 77,18) anayasaya yapılacak değişikliklere “evet” derken, 1 milyon 490 bin 470 kişi “hayır” tercihinde bulundu.

Ülkede 27 yıllık aradan sonra düzenlenen referandumu uluslararası kuruluşlar ile yabancı ülkelerden 272 gözlemci yerinde takip etti.

Kazakistan Merkez Seçim Komisyonu Başkanı Nurlan Abdirov, yüzde 77,18 “evet” oyuyla anayasa değişikliklerinin kabul edilmiş sayıldığını ve referandumdan çıkan kararın bağlayıcı olmasından dolayı ek onay gerektirmediğini belirtti.

Böylece, anayasanın 33 temel maddesinin değiştirilmesi kararının alındığı ülkede bu yıl ocak ayında Almatı kentinde meydana gelen olaylardan sonra Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in açıkladığı “Yeni Kazakistan” yönetim modelinin inşası hedefleniyor.

Anayasa’da yapılan değişiklikler

Yenilenen anayasada "Kazakistan toprağı ve yer altı doğal kaynakları devletin mülkiyetindedir" maddesi "Kazakistan toprağı ve yer altı doğal kaynakları halka aittir" olarak değiştirildi.

İdam cezası tamamen kaldırıldı. Böylece mevcut anayasada terör suçlusu ve savaş döneminde suç işleyenlere istisnai ceza olarak kullanılmasına izin verilen idam cezasına hiçbir şartta başvurulamayacak.

Kazakistan Cumhurbaşkanı görevini sürdürdüğü sürece siyasi partiye üye olamayacak. Söz konusu madde, Anayasa Konseyi, Yüksek Mahkeme, Merkez Seçim Komisyonu, Sayıştay başkanları ile üyelerinin yanı sıra hakimler, kolluk kuvvetleri çalışanları, milli güvenlik güçleri ile askeri personel için de geçerli olacak.

Cumhurbaşkanının yakın akrabalarının devletin üst düzey görevlerine ve kamu ortaklığındaki şirketlerin yönetimine getirilmesi yasaklandı.

Kazakistan Anayasa Konseyi yeniden Anayasa Mahkemesi olarak kuruldu. 1 Ocak 2023'ten itibaren faaliyete geçirilmesi planlanan Anayasa Mahkemesi 11 hakimden oluşacak ve üyeler, 6 yıllık görev süresi için seçilecek.

Parlamentonun yetkileri artırıldı

Anayasaya yapılan değişiklikler kapsamına ülkede mevcut süper başkanlık yönetim sistemi son buldu. Parlamento ise güçlendirildi.

Böylece anayasadan devlet başkanının büyükşehir belediye başkanları ile eyalet valilerinin kararlarını iptal etme yetkisi kaldırıldı.

Cumhurbaşkanının parlamentonun üst kanadı senatoya atadığı milletvekili sayısı 15’ten 10’a düşürüldü. Bunların 5’i Kazakistan Halk Asamblesi tarafından önerilecek. Böylece asamblenin meclise milletvekili atama fonksiyonunun kaldırılmasıyla parlamentonun alt kanadındaki milletvekili sayısı 107’den 98’e indi.

Kanunları kabul etme yetkisi sadece parlamentonun alt kanadı meclise geçti. Söz konusu değişiklikle yetkilerinin genişletildiği mecliste tüm toplum kesimlerinin temsili için karma seçim sistemi uygulanacak.

Ayrıca daha önce büyükşehir belediye başkanları ile eyalet valilerinin cumhurbaşkanı tarafından atandığı ülkede, bundan sonra söz konusu adaylar ilk önce yerel meclis milletvekillerince onaylanacak.

Meclisin devlet bütçesini sorgulama fonksiyonu genişledi.

Kazakistan insan hakları ombudsmanı ile ilgili madde anayasaya eklendi. Böylece ombudsman bağımsız görev yapabilecek ve görevi boyunca senatonun onayı olmadan tutuklanamayacak.

Referandumla ayrıca Kazakistan’ı 28 yıl yönettikten sonra Mart 2019’da görevinden istifa eden kurucu Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev’in anayasal statüsünün yer aldığı Birinci Cumhurbaşkanı'na ilişkin kanun da yürürlükten kalktı.

Kaynak: AA