Jandarma Teşkilatı 179 yaşında

ANKARA - ORHAN ONUR GEMİCİ

AA muhabirinin derlediği bilgiye göre, Jandarma Teşkilatının ilk nizamnamesi olan "Asakir-i Zaptiye Nizamnamesi"nin (Askeri Kolluk Tüzüğü) 14 Haziran 1869'da yürürlüğe girmesiyle, zabıta görev ve hizmetleri ile yetki ve sorumlulukları hukuki bir çerçeve içine alındı. Söz konusu yönerge kapsamında her ilde bir "zaptiye alayı" kurulurken, personeli piyade ve süvarilerden oluştu.

Arşivlerde, 1839'dan itibaren "jandarma" adına ve "jandarma tayin kararnamelerine" rastlanıldığı için Türk Jandarma Teşkilatının, ay ve günü tespiti mümkün olmasa da 1839'da kurulduğu kabul edildi.

Tanzimat Fermanı'nın ilan edildiği 1839 yılı ile "Asakir-i Zaptiye Nizamnamesi"nin yürürlüğe girdiği 14 Haziran gününün birleştirilmesiyle Jandarma Teşkilatının kuruluş tarihi 14 Haziran 1839 olarak belirlendi.

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşından sonra Sadrazam Sait Paşa tarafından modern bir zabıta teşkilatı kurulması amacıyla İngiltere ve Fransa'dan subaylar getirtilirken teşkilatlanmada değişiklik yapılarak 20 Kasım 1879'da "seraskerlik" makamına bağlı "Umum Jandarma Merkeziyesi" kuruldu.

Jandarma Teşkilatı, 1908'de İkinci Meşrutiyetin ilan edilmesinden sonra Rumeli'de gösterdiği başarılardan dolayı 1909'da yeniden düzenlenip "Harbiye Nezareti"ne bağlanarak "Umum Jandarma Kumandanlığı" adını aldı.

Jandarma birlikleri, 1914-1918'deki Birinci Dünya Savaşı ile 1919-1922'deki Kurtuluş Savaşı'nda, bir yandan iç güvenlik görevlerini sürdürürken diğer yandan birçok cephede yurt savunmasına katıldı.

Cumhuriyet'in ilanından sonra devletin birçok kuruluşunda olduğu gibi Jandarma Teşkilatı da yeniden düzenlendi.

1918'de kapatılan Jandarma Astsubay Okulu İzmit'te yeniden açılırken sabit Jandarma Bölge Müfettişlikleri ve İl Jandarma Alay Komutanlıkları yeniden teşkilatlandırılıp seyyar jandarma birlikleri de güçlendirildi.

Teşkilat bugünkü hukuki statüsünü, 10 Haziran 1930'da 1706 sayılı Jandarma Kanunu çıkarılmasıyla kazandı.

1937'de "Jandarma Teşkilat ve Vazife Nizamnamesi" yürürlüğe girerken 1939'da teşkilat, sabit jandarma birlikleri, seyyar jandarma birlikleri, jandarma eğitim birlikleri ve okullar olmak üzere üç grup halinde yeniden düzenlendi.

6815 sayılı "Sınır, Kıyı ve Karasularımızın Muhafaza ve Emniyeti ve Kaçakçılığın Men ve Takibi İşlerinin Dahiliye Vekaletine Devri Hakkında Kanun"un 1956'da yürürlüğe girmesiyle bu tarihe kadar dönemin Gümrük ve Tekel Bakanlığına bağlı Gümrük Umum Kumandanlığınca yürütülen sınır, kıyı ve karasularımızın emniyet ve korunması ile gümrük bölgelerinde kaçakçılığı men, takip ve tahkik görev ve sorumluluğu Jandarma Genel Komutanlığına verildi.

1957'de jandarma sınır birlikleri tugaylar haline dönüştürülürken jandarma eğitim tugayları kuruldu.

Teşkilata, 1961'de Jandarma Bölge Komutanlıkları ile 1963'te Foça Jandarma Komando Okulu kazandırıldı.

İlk Jandarma Bölge Komutanlığı ise 1961'de Ankara'da hizmet vermeye başladı.

Teşkilatın gökyüzündeki gözü olacak ilk Jandarma Havacılık Birliği, Diyarbakır'da 1968'de Hafif Helikopter Bölük Komutanlığı adıyla faaliyete geçti. Jandarmanın yürüttüğü kıyı ve karasuları ile kara sınırlarının korunması görevleri zaman içinde devredildi.

Jandarma teşkilat, görev ve yetkilerinin belirlendiği 2803 sayılı kanun 1983'te yürürlüğe girdi.

Sorumluluk sahasında meydana gelen olaylarda suç ve suç delillerinin bilimsel yollarla araştırılması ve yargıya götürülmesi amacıyla 23 Mart 1989'da başlatılan çalışmayla 1993'te Ankara'da Jandarma Kriminal Daire Başkanlığı kuruldu.

Jandarma Teşkilatı, kurulduğu günden bu yana ülkenin bölünmez bütünlüğüne kasteden tüm terör örgütlerine karşı bütün ülke sathında terörle mücadelenin önemli unsurlarından oldu.

Jandarma Genel Komutanlığı, Fetullahçı Terör Örgütü/Paralel Devlet Yapılanmasının 15 Temmuz 2016'daki darbe girişiminin ardından 27 Temmuz 2016'da çıkarılan 668 sayılı kanun hükmünde kararnameyle İçişleri Bakanlığına bağlandı.

Kaynak: AA