İstanbul
AA muhabirinin İSKİ'nin internet sitesinde yer alan bilgilerden yaptığı derlemeye göre, İstanbul'a günlük arıtma kapasitesi 6 milyon 161 bin 365 metreküp olan toplam 90 atık su arıtma tesisiyle hizmet veriliyor.
İSKİ bünyesindeki bu tesislerin 13'ü ileri biyolojik, 62'si biyolojik, 7'si ön arıtma, 7'si paket atık su tesisi ve 1'i de membran atık su arıtma tesisi olarak faal durumda.
Günlük kapasite, ileri biyolojik atık su tesislerinde 2 milyon 120 bin 885 metreküp, biyolojik atık su arıtma tesislerinde 644 bin 400 metreküp, ön arıtma tesislerinde 3 milyon 389 bin 760 metreküp, biyolojik, paket atık su arıtma tesislerinde 2 bin 320 metreküp, membran atık su arıtma tesisinde ise 4 bin metreküp seviyesinde bulunuyor.
Marmara Denizi'nde 2021'de başlayan müsilaj istilası öncesi ileri biyolojik tesislerin 1 milyon 746 bin metreküp, biyolojik atık su arıtma tesislerinin 46 bin 925 metreküp, ön arıtma tesislerinin 4 milyon 14 bin 760 metreküp kapasitesi bulunuyordu. Toplam arıtma kapasitesi ise 2021'de 5 milyon 811 bin 910 metreküptü.
Bu rakamlara göre, İstanbul'un atık sularının sadece yüzde 34,43'ü ileri biyolojik tesislerde arıtılıyor.
Atık su tesisleri
İstanbul'daki atık su arıtma tesislerinin 85'i, 1997-2019 yılları arasında inşa edildi.
Yenikapı Atık Su Ön Arıtma Tesisi 1988'de, Üsküdar Atık Su Ön Arıtma Tesisi 1992'de, 250 metreküp kapasiteli Çatalca Ormanlı Biyolojik Atık Su Tesisi 2020'de, 600 bin metreküp kapasiteli Baltalimanı Biyolojik Arıtma Tesisi 2023'te, 500 metreküp kapasiteli Anadolu Feneri İleri Biyolojik Arıtma Tesisi ise 2021'de hizmete açıldı.
Yapımına 2018 Mart ayında başlanan Tuzla İleri Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisi'nin 3. kademesi 2022 yılı sonunda devreye alınırken, günlük 600 bin metreküp kapasiteli Baltalimanı Ön Arıtma Tesisi'nin 2017'de başlayan biyolojik arıtma tesisine dönüştürülmesi çalışmaları da 2023'te tamamlandı.
Yenikapı Ön Arıtma Tesisi'nin günlük 450 bin metreküp kapasiteli biyolojik atık su tesisine dönüştürülme çalışmaları 2018 Nisan ayında başladı. İnşaat çalışmaları devam eden tesisin hizmete girme süresi açıklanmadı.
Bunlar dışında 2013'te yapılan Şile Satmazlı tesisi 2023'te 800 metreküp kapasiteyle İleri Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisine dönüştürülürken, 2012'de yapılan Şile Kervansaray Biyolojik Tesisi ise 2 bin 200 metreküp kapasiteyle 2023'te İleri Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisi'ne çevrildi. Ayrıca 500'er metreküp kapasiteye sahip Anadolu Feneri İleri Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisi 2021'de, Alibahadır Paket İleri Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisi ise 2022'de açıldı.
İptal edilen projeler
Ön arıtma olarak hizmet veren Kadıköy Atık Su Tesisi'nin biyolojik atık su arıtma tesisine dönüştürülmesi için hazırlanan projeyle 2017'de ihaleye çıkıldı ancak Kadıköy Belediyesinin imar planlarına itirazı sonucu ihale iptal edildi.
2019'da ihale aşamasına gelen Paşaköy İleri Biyolojik Arıtma Tesisi'nin 3. etabı ile ilgili ise bugüne kadar bir çalışma yürütülmedi.
Günlük 435 bin metreküp kapasitesiyle limitleri aşılmaya başlayan Yenikapı Ön Arıtma Tesisi'ne iletilen 8 ilçenin atık suyunu arıtması amacıyla planlanan Silahtarağa İleri Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisi'nin 2019'da projesi ihale aşamasına getirildi ve sonrasında iptal edildi.
İhale dosyasına göre, maliyeti yaklaşık 632 milyon lira olan Silahtarağa İleri Biyolojik Atık Su Arıtma Tesisi, İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) ile geliştirilen yerli membran teknolojisi ile Avrupa'nın 2. en büyük kapasiteli Membran Atıksu Arıtma Tesisi olarak planlanmıştı.
Tamamı yer altına inşa edilecek şekilde projelendirilen Silahtarağa'nın üzeri ise halka açık spor tesisi, yeşil alan ve park olarak düzenlenecekti.
2021'den 2024'de bu hedefin gerçekleşme performansı yüzde 1,4 olarak ölçüldü
Marmara Denizi'nde 2021'de yaşanan müsilaj kirliliği sonrasında oluşturulan Müsilaj Bilim ve Teknik Kurulu, hazırladığı eylem planında, bölgede bulunan mevcut atık su arıtma tesislerinin tamamının ileri biyolojik arıtma tesisine dönüştürülmesi kararı almıştı.
Tesislerin dönüşümü ile ilgili 3 yıllık süreç başlatılırken Marmara Belediyeler Birliğinin verilerine göre 2021'den 2024'de bu hedefin gerçekleşme performansı yüzde 1,4 olarak ölçüldü.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından hazırlanan rapora göre, Marmara Denizi'ne kıyısı olan belediyelerin arıtma tesisleri şu şekilde:
- İstanbul; yüzde 53,1 fiziksel atık su arıtma tesisi, yüzde 9,2 biyolojik, yüzde 37,7 ileri biyolojik atık su arıtma tesisi,
- Bursa; yüzde 0 fiziksel, yüzde 4,7 biyolojik, yüzde 95,3 ileri biyolojik atık su arıtma tesisi,
- Kocaeli; yüzde 0 fiziksel, yüzde 24,7 biyolojik, yüzde 75,3 ileri biyolojik atık su arıtma tesisi,
- Balıkesir; yüzde 0 fiziksel, yüzde 62,5 biyolojik, yüzde 37,5 ileri biyolojik atık su arıtma tesisi,
- Tekirdağ; yüzde 5,4 fiziksel, yüzde 4,8 biyolojik, yüzde 89,9 ileri biyolojik atık su arıtma tesisi,
- Çanakkale; yüzde 0 fiziksel, yüzde 20,6 biyolojik, yüzde 79,4 ileri biyolojik atık su arıtma tesisi,
- Yalova; yüzde 0 fiziksel, yüzde 28,4 biyolojik, yüzde 71,6 ileri biyolojik atık su arıtma tesisi.
Marmara Denizi Eylem Planı Koordinasyon Kurulu'nda Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından illerin arıtılmış atık sularının yeniden kullanım oranları ise şöyle raporlandı:
"İstanbul'da yüzde 1,95, Bursa'da yüzde 18,23, Kocaeli'de yüzde 8,34, Balıkesir'de yüzde 0,1, Tekirdağ'da yüzde 0,4, Çanakkale'de yüzde 6,72, Yalova'da yüzde 0,14."
"Kirliliğin ortadan kaldırılması için en büyük ödev İstanbul'a düşüyor"
İTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi ve Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) Şeref Üyesi Prof. Dr. İzzet Öztürk, müsilaj sorununun ortadan kaldırılması için en önemli adımın, Marmara Denizi'ne olan kirlilik girdisinin azaltılması olduğunu söyledi.
Kirliliğin ortadan kaldırılması için en büyük ödevin İstanbul'a düştüğünü belirten Öztürk, "Ataköy, Tuzla, Baltalimanı gibi tesislerde yapılan çalışmalarla yüzde 15'lik bir iyileşme sağlandı. Ama hala İstanbul'un payı burada tek başına güncel rakamlarla yüzde 50 civarındaki ağırlığını koruyor. İstanbul'daki bu ön arıtma tesislerinin hızlıca, önce biyolojik veya ileri biyolojiğe dönüştürülmesi icap ediyor." ifadelerini kullandı.
Yenikapı ve Kadıköy'den Marmara'ya yapılan deşarjların mutlaka ileri biyolojik arıtma olması gerektiğini vurgulayan Öztürk, 2020'den itibaren bu tesislerin biyolojik ve yer durumuna göre ileri biyolojiğe dönüştürülmesinin planlandığını ancak bu takvimde gecikme olduğunu dile getirdi.
Yeni Master Planı'nda, Kadıköy'ün havzasını en az 3 parçaya bölüp deşarj yükünü azaltarak, müsilaj riskinin baskılanabileceğini belirten Öztürk, şunları aktardı:
"Marmara'ya olumsuz anlamda etkisi olacak 2 tesis Yenikapı ve Kadıköy arıtma tesisleri. Aslında bu tesislerin geçmişte projeleri hazırlandı. Sadece çamur tesisleri için orada yer yoktu. Onların da gemiyle taşınmasına dair bir çözüm de geliştirilmişti. Ama bu hayata geçirilemedi. Ya da havzayı bölüp orada daha küçük bir tesis yapabiliriz. Master Plan'da da zaten özellikle Kadıköy havzasının bölünmesi öneriliyor. Yenikapı havzasını da aslında bölmek mümkün. Yani iptal edilen tesis (Silahtarağa) yerine Küçükköy tarafında bir yer var aslında. Orada da havzayı bölerek yine Yenikapı'nın yükünü azaltıp, aşağıdaki tesisleri biyolojik arıtmaya çevirmek, yukarıdaki tesisleri de ileri biyolojik havza arıtma tesisi olarak yapmak mümkün."
"Rahatlıkla öz kaynakla finanse etmesi mümkün"
Silahtarağa gibi maliyet nedeniyle iptal edilen ya da bütçe gerekçe gösterilerek dönüştürülmeyen tesislere ilişkin de konuşan Öztürk, şunları söyledi:
"İSKİ şu ana kadar yapılan bütün yatırımlarını hemen hemen öz kaynakla yaptı. Yani bu su tarife gelirleriyle bunların finanse edilmesi rahatlıkla mümkün. Bu yeni tesisleri de İSKİ'nin dış kaynak ihtiyacı duymadan, rahatlıkla öz kaynakla finanse etmesi mümkün. Ama önceliklendirilmesi lazım. Kurum, uygun şartlarda, dış kaynak bulursa onu da kısmen devreye koyabilir. Master Planı'nda bütün bunların seçenekli çalışmaları da yapıldı. Şu anda bu veriler İSKİ'nin ellerinde."
Prof. Dr. Öztürk, 2019'da iptal edilen Silahtarağa İleri Biyolojik Arıtma Tesisi'nin yerine üç yılda Küçükköy'e ileri biyolojik, Yenikapı’ya biyolojik tesis yapmanın mümkün olduğuna işaret ederek, bunun Marmara'yı rahatlatacağını dile getirdi.
Kadıköy ve Yenikapı Ön Arıtma Tesislerinin İSKİ'nin öz kaynaklarıyla dönüştürülmesiyle müsilaj konusunda büyük bir aşama katedileceğini dile getiren Öztürk, "Şu anda İstanbul'un yükünü yüzde 50'den yüzde 25'e düşürebilsek kesinlikle 6 yılda bunun Marmara'da mutlaka olumlu sonucunu görürüz. Zaten yapılan modelleme çalışmalarının sonuçları da bu yönde." değerlendirmesinde bulundu.
"Müsilaj, yıllardır biriken çevre kirliliğine Marmara Denizi'nin verdiği bir tepki"
İTÜ Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi ve Müsilaj Bilim ve Teknik Kurulu Üyesi Prof. Dr. Hayrettin Güçlü İnsel, müsilajın, yıllardır biriken çevre kirliliğine Marmara Denizi'nin verdiği bir tepki olduğunu söyledi.
Müsilajın insanlardan ve sanayiden kaynaklanan atıklar, tarımsal faaliyetler, deniz taşımacılığı ile balıkçılığın çevreye baskısı sonucu oluştuğunu belirten İnsel, şunları dile getirdi.:
"Bunun çoğunluğunun da Marmara Denizi'ne deşarj edilen atık sulardan kaynaklandığı şeklinde bir genel kanı var. Tabii bunu tetikleyen faktörlerde sıcaklık ve iklim etkili. Ama şunu söylemek gerekiyor, asıl birinci etken insan faaliyetleri. Bu insan faaliyetlerinde de atık sularla gelen kirleticiler, özellikle azot ve fosfor parametreleri. Bunun dışında atık sulara yapılan arıtmaların yetersiz olması, bunun yanlış planlanması sonucunda Marmara Denizi'nin ekosistemi bozuldu. Çözülmüş oksijen konsantrasyonu balıkların yaşayamayacağı seviyeye doğru gidiyor. Hatta 30 metrenin altında oksijenler neredeyse sıfırlandı."
İnsel, yapılan çalışmalara göre, Marmara Denizi'ne azot ve fosfor konsantrasyonları yüksek günde yaklaşık 5 milyon 500 bin metreküp atık su deşarj edildiğini kaydederek, ileri biyolojik tesislerin bu azot ve fosforu gideren bir teknolojiye sahip olduğunu dile getirdi.
Sadece İstanbul değil Marmara ve Türkiye genelinde ileri biyolojik arıtma tesislerinin yetersiz olduğunu belirten İnsel, "Türkiye hep havzalar bölgesi. Dolayısıyla bütün bu suları korumak için bütün tesislerin ileri biyolojik arıtma ve geri kazanıma yönelik de değiştirilmesi lazım." dedi.
Arıtma tesisinin detaylı bir planlamanın ardından 5 yıl süren bir projelendirme süresi bulunduğunu aktaran İnsel, yer temini ve bütçenin de önemli faktörler olduğunu söyledi.
Bakanlıkla bütün arıtma teknolojilerini gözden geçirecek yeni proje hazırlanıyor
Prof. Dr. İnsel, bir metreküp atık su arıtma tesisi yapmanın, metreküpte 800 ila 1000 dolar maliyeti bulunduğunu belirterek, işletme, suyun uygun şekilde deşarjı, çamur ve diğer yan ürünlerin de iyi bir planlama ile yönetilmesi gerektiğini anlattı.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile ortak yürüttükleri proje ile atık su arıtma tesislerine standardizasyon getirileceğini belirten İnsel, "Yerel koşullara uygun, bölgemize uygun, çevreyi koruyacak, müsilajı ve çevre kirlenmesini önleyecek bir arıtma yaklaşımı yerel olarak uygulamaya çalışacağız. Türkiye bazında bütün arıtma teknolojilerini gözden geçirip, çevre yani ihtiyaca uygun arıtma nasıl hesaplanır, yapılır bununla ilgili yerel standartlar oluşturacağız. Almanya, Amerika, Japonya'da olduğu şekilde." bilgisini verdi.
Kaynak: AA
dikGAZETE.com