ANKARA
İstanbul Şehir Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Ali Büyükkara, Şii mezhebinin en büyük dini otoritesi olarak bilinen Ayetullah Ali Sistani'den sonra yerine Muhammed Haşimi Şahrudi'nin geçmesi durumunda İran'ın Irak'ta tam bir nüfuz kuracağını savundu.
Büyükkara, Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi'nin (ORSAM) hazırladığı "Ortadoğu Analiz" dergisinde kaleme aldığı "Lübnan Tecrübesi Işığında Ayetullah Sistani ve Necef Havzasının Geleceği" başlıklı makalesinde, İran ve Irak'ta Şiiliğin geleceğine ilişkin değerlendirmelerde bulundu.
Ayetullah Humeyni'nin geliştirdiği, "ulemanın Şiiliğin beklenen imamı Mehdi adına siyasi liderliği üstlenmesi" anlamındaki "velayet-i fakih" kavramına değinen Büyükkara, Humeyni'nin 1979 İran devrimini bu mezhepsel yorumun açtığı teolojik meşruiyet alanı üzerinden yöneterek, bu velayeti "rehberiyet" adıyla anayasal bir kurum haline getirdiğini ve kendisinin de ilk rehber olduğunu belirtti.
Büyükkara, "velayet-i fakih" kavramının başta Humeyni'nin hocası Necef'in büyük Ayetullahı Ebu'l Kasım el-Hoi olmak üzere Şii uleması tarafından kabul görmediğinin altını çizerek, İran'ın dini anlamdaki merkezi Kum şehri ile Şiiliğin merkezi kabul edilen Necef arasındaki rekabetin bu şekilde belirgin bir hale gelmeye başladığını hatırlattı.
Necef'te fetvasına başvurulan önde gelen dini otorite Hoi'nin 1992'de ölmesinden sonra yerine geçen Ayetullah Sistani, bu süreçte Irak'ın en önemli dini figürü haline geldi. Büyükkara, Necef'in dini otoritesi olarak kabul edilen 86 yaşındaki Ayetullah Sistani'nin ilerleyen yaşından dolayı yetkilerini vekillerine devrettiğine dikkati çekti.
Irak siyasetini neredeyse tümüyle kontrol eden İran'ın Necef'e olan ilgisinin açık olduğunu ifade eden Büyükkara, "İran'ın Necef'e kayıtsız kalması zaten düşünülemez." ifadesini kullandı.
Büyükkara, bu ilginin temelinde ise Ayetullah Hoi ile başlayan velayet-i fakih muhalefetinin Irak'ın İran benzeri teokratik bir devlete dönüşmesine teolojik zeminde mani olması ve Irak'ın İran'a bağlı bir uydu devlet haline gelmesini siyaseten belli ölçüde engellemesi olduğunu vurguladı.
İran'ın Sistani sonrası stratejisi nasıl olacak?
Büyükkara, Sistani sonrası için adı telaffuz edilen, aslen Necefli olan Muhammed Haşimi Şahrudi'ye dikkati çekerek, Şahrudi'nin İran devriminden sonra Kum'a taşındığını ve velayet-i fakih fikrinin katı bir savunucusu olduğunu kaydetti.
Sistani sonrasında Necef'in yeni dini liderinin Şahrudi olması ihtimaline değinen Büyükkara, makalesinde şu ifadelere yer verdi:
"Şahrudi'nin (İran'dan) gelişi, iki rakip havza olan Kum ve Necef'in 'de facto birleşmesi' anlamına geleceği için Şia adına çok önemli bir tarihi dönüm noktası olacak. İran zaviyesinden Bağdat'ın 'fethi' Necef'in rızası olmadan ne yazık ki tamamlanmıyor. Konu bu yüzden çok önemli."
Muhabir: Uğur Çil
dikGAZETE.com