Dünyaca ünlü Doğu Türkistanlı şair ve halk ozanı Abdurehim Heyit’in seslendirdiği ve sözleri Abdurehim Ötkür'e ait olan, Uygurca dilindeki "Uçraşqanda” (Karşılaşınca) parçası.
Türküde, genç kız olarak dile getirilerek ifade edilen, küskün bir vatanı temsil etmektedir.
.
"Uçraşqanda” (Karşılaşınca) altyazı sözleri... -TÜRKİYE TÜRKÇESİ ile-
Seher vakti gördüm, gözümün sultanını;
Dedim: "Sultan mısın?" O dedi: "Yok, yok."
Gözleri ışıltılı, elleri kınalı;
Dedim: "Çolpan mısın?" O dedi: "Yok, yok."
Dedim: "İsmin nedir?" Dedi: "Ayhan'dır."
Dedim: "Yurdun neresi?" Dedi: "Turfan'dır."
Dedim: "Başındaki?" Dedi: "Hicrandır."
Dedim: "Hayran mısın?" O dedi: "Yok, yok".
Dedim: "Aya benzer." Dedi: "Yüzüm mü?"
Dedim: "Yıldız gibi." Dedi: "Gözüm mü?"
Dedim: "Işık saçar." Dedi: "Sözüm mü?"
Dedim: "Volkan mısın?" O dedi: "Yok, yok."
Dedim: "Çatık nedir?" Dedi: "Kaşımdır."
Dedim: "Dalga nedir?" Dedi: "Saçımdır."
Dedim: "On beş nedir?" Dedi: "Yaşımdır."
Dedim: "Canan mısın?" O dedi: "Yok, yok."
Dedim: "Deniz nedir?" Dedi: "Kalbimdir."
Dedim: "Güzel nedir? Dedi: "Dudağımdır."
Dedim: "Şeker nedir? Dedi: "Dilimdir."
Dedim: "Ver ağzıma?" O dedi: "Yok, yok."
Dedim: "Zincir durur?" Dedi: "Boynumda."
Dedim: "Ölüm vardır." Dedi: "Yolumda."
Dedim: "Bilezik?" Dedi: "Kolumda."
Dedim: "Korkar mısın?" O dedi: "Yok, yok."
Dedim: "Niçin korkmazsın?" Dedi: "Tanrım var."
Dedim: "Başka?" Dedi: "Halkım var."
Dedim: "Daha yok mu?" Dedi: "Ruhum var."
Dedim: "Şükran mısın?" O dedi: "Yok, yok."
Dedim: "İstek nedir?" Dedi: "Gülümdür."
Dedim: "Ya mücadele?" Dedi: "Yolumdur."
Dedim: "Ötkür neyindir?" Dedi: "Kulumdur."
Dedim: "Satar mısın?" O dedi: "Yok, yok.”
*
Şiirin aslının TÜRKİYE TÜRKÇESİ’ne çevirisi...
Seher vakti görünce gözüm sultanını,
Dedim sultan mısın? O dedi yok-yok.
Gözleri ışıltılı , elleri kınalı,
Dedim Çolpan mısın? O dedi yok-yok.
Dedim ismin nedir? Dedi Ayhan'dır,
Didim yurdun nere? Dedi Turpan'dır,
Dedim başındaki? Dedi hicrandır,
Dedim hayran mısın? O dedi yok-yok.
Dedim aya benzer, dedi yüzüm mü?
Dedim yıldız gibi, dedi gözüm mü?
Dedim ışık saçar, dedi sözüm mü?
Dedim volkan mısın? O dedi yok-yok.
Dedim kıyak nedir? Dedi kaşımdır,
Dedim kunduz nedir? Dedi saçımdır,
Dedim on beş nedir? Dedi yaşımdır,
Dedim canan mısın? O dedi yok-yok.
Dedim deniz nedir? Dedi kalbimdir,
Dedim rânâ nedir? Dedi lebimdir,
Dedim şeker nedir? Dedi dilimdir,
Dedim ver ağzıma? O dedi yok-yok.
Dedim zincir var, dedi boynumda,
Dedim ölüm var, dedi yolumda,
Dedim ya bilezik? Dedi kolumda,
Dedim korkar mısın? O dedi yok-yok.
Dedim niçin korkmazsın? Dedi Tanrım var,
Dedim ya başka? Dedi halkım var,
Dedim daha yok mu? Dedi ruhum var,
Dedim memnun musun? O didi yok-yok.
Dedim istek nedir? Dedi gülümdür,
Dedim ya mücadele? Dedi yolumdur,
Dedim Ötkür neyindir? Dedi kulumdur,
Dedim satar mısın? O didi yok-yok.
*
UYGUR TÜRKÇESİ ile şiirin Asıl metni-...
Uçraşqanda (Bir şairğa täqlit)
Sähär körgän çeğim közüm sultanini,
Didim sultanmusän? U didi yaq-yaq.
Közliri yalqunluq, qolliri χeniliq,
Didim Çolpanmusän? U didi yaq-yaq.
Didim ismiŋ nimä? Didi Ayhandur,
Didim yurtuŋ qeyär? Didi Turpandur,
Didim beşiŋdiki? Didi hicrandur,
Didim häyranmusän? U didi yaq-yaq.
Didim ayğa oχşar, didi yüzümmu?
Didim yultuz käbi, didi közümmu?
Didim yalqun saçar, didi sözümmu?
Didim volqanmusän? U didi yaq-yaq.
Didim qiyaq nädur? Didi qaşimdur,
Didim qunduz nädur? Didi saçumdur,
Didim on beş nädur? Didi yeşimdur,
Didim cananmusän? U didi yaq-yaq.
Didim deŋiz nädur? Didi qälbimdur,
Didim räna nädur? Didi levimdur,
Didim şekär nädur? Didi tilimdur,
Didim bir ağzimä? U didi yaq-yaq.
Didim zäncir turar, didi boynumda,
Didim ölüm bardur, didi yolumda,
Didim biläzükçu? Didi qolumda,
Didim qorqarmusän? U didi yaq-yaq.
Didim niçün qorqmassän? Didi Täŋrim bar,
Didim yäniçu? Didi χälqim bar,
Didim yänä yoqmu? Didi ruhim bar,
Didim şükranmusän? U didi yaq-yaq.
Didim istäk nädur? Didi gülümdur,
Didim çelişmaqqa? Didi yolumdur,
Didim Ötkür nimäŋdur? Didi qulumdur,
Didim satarmusän? U didi yaq-yaq.
-1948 yil 8 Mart, Ürümçi-
*
UYGUR TÜRKÇESİ, ESKİ YAZI (Osmanlıca) ile…
(Uygurlar, halen bu yazıyı kullanıyor)
،سەھەر كۆرگەن چېغىم كۆزۈم سۇلتانىنى
.دېدىم سۇلتانمۇ سەن؟ ئۇ دېدى ياق – ياق
،كۆزلىرى يالقۇنلۇق، قوللىرى خېنىلىق
.دېدىم چولپانمۇ سەن؟ ئۇ دېدى ياق – ياق
،دېدىم ئىسمىڭ نېمە؟ دېدى ئايخاندۇر
،دېدىم يۇرتۇڭ قەيەر؟ دېدى تۇرپاندۇر
.دىدىم باشىڭدىكى؟ دېدى ھىجراندۇر
.دېدىم ھەيرانمۇسەن؟ ئۇ دېدى ياق – ياق
دېدىم ئايغا ئوخشار، دېدى يۈزۈممۇ؟
دېدىم يۇلتۇز كەبى، دېدى كۆزۈممۇ؟
دېدىم يالقۇن ساچار، دېدى سۆزۈممۇ؟
.دېدىم ۋولقانمۇ سەن؟ ئۇ دېدى ياق – ياق
،دېدىم قىياق نەدۇر؟ دېدى قاشىمدۇر
.دېدىم قۇندۇز نەدۇر؟ دېدى ساچىمدۇر
،دېدىم ئون بەش نەدۇر؟ دېدى ياشىمدۇر
.دېدىم جانانمۇ سەن؟ ئۇ دېدى ياق – ياق
،دېدىم دېڭىز نەدۇر؟ دېدى قەلبىمدۇر
.دېدىم رەنا نەدۇر؟ دېدى لېۋىمدۇر
.دېدىم شېكەر نەدۇر؟ دېدى تىلىمدۇر
.دېدىم بىر ئاغزىمە؟ ئۇ دېدى ياق – ياق
،دېدىم زەنجىر تۇرار، دېدى بوينۇمدا
،دېدىم ئۆلۈم باردۇر، دېدى يولۇمدا
،دېدىم بىلەزۈكچۇ؟ دېدى قولۇمدا
.دېدىم قورقارمۇ سەن؟ ئۇ دېدى ياق – ياق
،دېدىم نېچۈن قورقماسسەن؟ دېدى تەڭرىم بار
.دېدىم يەنىچۇ؟ دېدى خەلقىم بار
.دېدىم يەنە يوقمۇ؟ دېدى روھىم بار
.دېدىم شۇكرانمۇ سەن؟ ئۇ دېدى ياق – ياق
،دېدىم ئىستەك نەدۇر؟ دېدى گۈلۈمدۇر
،دېدىم چېلىشماققا؟ دېدى يولۇمدۇر
،دېدىم ئۆتكۈر نېمەڭدۇر؟ دېدى قولۇمدۇر
...دېدىم ساتارمۇ سەن؟ ئۇ دېدى ياق – ياق
.
Çin hapishanesinde esir tutulan dünyaca ünlü Doğu Türkistanlı halk ozanı Abdurehim Heyit’in 8 Şubat’ta hapiste şehit olduğu haberleri üzerine, Çin resmi haber ajansları Abdurehim Heyit'in 10 Şubat 2019 tarihli videosunu yayınladı ve Abdurehim Heyit'in hayatta olduğunu savundu. Çin ajanslarının yayınladığı videoda, Abdurehim Heyit'e zorla; "İyiyim, bir sıkıntım yok" dedirtildiği görülüyordu.
.
Kaynaklar: Youtube; "Akildabirlik, "Emintzsche"
dikGAZETE.com