İstanbul
Dünya ekonomileri, 3 yıl süren Kovid-19 mücadelesinin ardından büyük ölçüde normal hayata döndüğü 2022'de yüksek enflasyon problemiyle mücadele ederken, Rusya-Ukrayna savaşının ortaya çıkması ile artan belirsizlikler karşısında ilk çeyrekte pay piyasalarından kaçan yatırımcılar güvenli limanlara yöneldi.
Jeopolitik risklerle Brent petrolün varil fiyatı 131,1 dolarla 3,5 yılın, buğday fiyatları 13,64 dolarla tarihi zirvesini gördü.
Rusya Merkez Bankası, politika faizini yüzde 9,5'ten yüzde 20'ye çıkarırken, dolar/Rus rublesi paritesi yıla başladığı 74 seviyelerinden yükselişe geçerek 155 ile rekor kırdı.
Fed, artan enflasyonist baskılar ve jeopolitik riskler karşısında 2018'den sonra ilk kez faiz artırımına gitti ve politika faizini 25 baz puan yükselterek yüzde 0,25-0,50 bandına çıkardı.
Kredi derecelendirme kuruluşları Moody's, S&P ve Fitch Ratings arka arkaya Rusya'nın kredi notunda indirime gitti, Rus borsası 610,33 puana kadar gerileyerek yıl başına kıyasla yüzde 62'ye yakın değer kaybetti.
TCMB, ilk çeyrek boyunca yüzde 14 düzeyindeki politika faizini değiştirmezken, Türk lirasını önceleyen geniş kapsamlı bir politika çerçevesi gözden geçirme sürecinin yürütüldüğünü bildirdi.
BIST 100 endeksi yılın ilk çeyreğinde dünya borsalarından pozitif ayrıştı ve yüzde 20,2 değer kazanarak mart ayını 2.233,30 puandan tamamladı.
Yılın ikinci çeyreğinde enflasyonist baskılar, Rusya-Ukrayna savaşının özellikle enerji ve gıda fiyatlarına yansımaları ile derinleşirken, merkez bankaları cephesinde giderek şahinleşen para politikaları da resesyon endişelerini gündeme getirdi.
Enflasyonda zirvelerin tazelenmesi ile Fed ikinci çeyrekte toplam 125 baz puanlık artırımla politika faizini yüzde 1,50-1,75 aralığına yükseltti, ECB de tahvil alımlarını sona erdirerek faiz artırımlarına başlayacağı sinyalini verdi.
Bu süreçte BoE üst üste 5'inci toplantısında 25 baz puanlık faiz artırımına giderek politika faizini yüzde 1,25'e çıkardı.
Yaptırımların kıskacında finansal ve ekonomik istikrarsızlıkların arttığı Rusya'da borç ödemelerinin yapılamaması ile temerrüt riski artarken, ülke merkez bankası ikinci çeyrekte 4 kez faiz indirimine başvurdu ve politika faizini yüzde 20'den 9,5'e çekerek tek haneye düşürdü.
TCMB, ikinci çeyrek boyunca politika faizini yüzde 14 düzeyinde tutarken, BDDK bankalar ve finansal kuruluşlar dışındaki şirketlerin Türk lirası kredilere erişimine döviz sınırı getirdi.
Finansal piyasalardan çıkışların hızlandığı ikinci çeyrekte New York borsasında ortalama yüzde 16,7 ve Avrupa borsalarında ortalama yüzde 9 düşüş yaşanırken, BIST 100 endeksi pozitif ayrışarak yüzde 7,7 değer kazandı.
Yılın üçüncü çeyreğinde enflasyon ve resesyon ikileminde kalan merkez bankalarının hamlelerine yönelik belirsizlikler artarken, Kovid-19 salgınında "sıfır vaka" politikasını benimseyen Çin ekonomisine ilişkin aşağı yönlü baskıların belirginleşmesi ve İngiltere'de finansal istikrarsızlık ortamı piyasalarda risk iştahını önemli ölçüde azalttı.
Enflasyon, ABD'de yüzde 9,1 ile 41 yılın en yüksek seviyesini göresinin ardından temmuzda zirveden dönüşün ilk sinyalini verirken, Avro Bölgesi'nde rekor tazeledi.
Fed, üçüncü çeyrekte 75'er baz puanlık faiz artırımlarına devam ederek politika faizini 2008'den bu yana en yüksek seviye olan yüzde 3,00-3,25 bandına çıkardı, ECB de 11 yıl sonra ilk kez üç temel politika faizinde artırıma gitti.
Ultra gevşek para politikasında ısrar eden BoJ, Japon yeninin dolar karşısında tarihi düşük seviyeye gerilemesi ile 24 yıl sonra ilk kez doğrudan döviz müdahalesinde bulundu.
İngiliz hükümetinin toplam 45 milyar sterlini bulacak vergi indirimi uygulamasını devreye alacağını duyurmasının ardından sterlin/dolar paritesi 1,0348 ile tüm zamanların en düşük seviyesine gerilerken, kurda yaşanan çalkantı karşısında BoE politika faizini son 14 yılın en yüksek seviyesine çıkardı ve günlük tahvil alım programını duyurdu.
Dolar endeksi üçüncü çeyrekte 114,8 ile 20 yılın zirvesini gördü, New York borsasında yüzde 5'e, Avrupa borsalarında yüzde 4'e yakın düşüş yaşandı.
TCMB'nin politika faizini toplamda 200 baz puan indirdiği üçüncü çeyrekte BIST 100 endeksi dünya borsalarından pozitif ayrışmaya devam etti ve yüzde 32,2 değer kazandı.
Yılın son çeyreğinde enflasyonda zirveden dönüş sinyalleri alınması ile merkez bankalarının "şahin" para politikalarının sonuna yaklaşıldığı beklentileri artarken, zorluklarla geçen 2022'nin gelecek yıla hediyesi daha birçok tartışmaya zemin oluşturacak "resesyon" teması oldu.
ABD'de yıllık enflasyon üst üste 5'inci ayında da düşerek kasımda yüzde 7,1'e geriledi, Avro Bölgesi ve Almanya'da ise yüzde 10 ile çift hanede kalmaya devam etti.
Fed, yılın son çeyreğinde toplamda 125 baz puanlık faiz artırımıyla federal fonlama oranını yüzde 4,25-4,50 aralığına yükseltti.
ECB'nin 125 baz puanlık faiz artırımıyla tamamladığı son çeyrekte BoE politika faizini yüzde 3,50 ile Ekim 2008'den bu yana en yüksek seviyeye çıkardı, BoJ ise getiri eğrisi hedef bandını 25 baz puan genişleterek ultra gevşek para politikasını terk etme yönündeki ilk adımını attı.
Kripto para borsası FTX, içinde bulunduğu likidite sorununu çözmek için Binance ile yaptığı görüşmeler sonuçlanamayınca iflas ederken, Bitcoin'in fiyatı 15 bin 462 dolarla 2 yılın en düşük seviyesine geriledi.
TCMB, son çeyrekte politika faizini yüzde 9 ile tek haneye çekti, alınan makro ihtiyati tedbirlerle bankaların tahvil alımlarını artırması sonucu 10 yıllık gösterge tahvilin bileşik faizi yüzde 9,83'i gördü.
Borsada işlem bazlı piyasa dolandırıcılığı yapıldığı iddiaları üzerine başlatılan soruşturma kapsamında 5 kişinin tutuklandığı son çeyrekte BIST 100 endeksi 5.515,67 puanla tarihi zirvesini görürken, ekim başından 22 Aralık'a kadar geçen sürede endeksin toplam kazanımı yüzde 75'e yaklaştı.
Kaynak: AA
dikGAZETE.com