Dünyadaki 6 bin dilin yüzde 43'ü yok olma tehlikesi altında

ANKARA - Tuğçenur Yılmaz

Kimliklerin en önemli unsurlarından birini oluşturan anadiller, iletişim, sosyal entegrasyon, paylaşım ve eğitim alanlarında belirli bir toplumun yapı taşlarından birini oluşturuyor.

Birleşmiş Milletler'in (BM) verilerine göre, dünya genelinde konuşulan yaklaşık 6 bin dil var ve bunların yüzde 43'ü yok olma tehlikesi altında bulunuyor.

Bir anadilin ortadan kalkması, o ana dille bağlantılı geleneklerin ve toplumsal hafızanın da yitip gitmesi anlamına geliyor. Özellikle yerli halkların konuştuğu dillerin yok olma oranları endişe verirken, bu durum yerlilerin özgünlüklerini koruma açısından da kötü bir tablo oluşturuyor.

Uluslararası raporlara göre her 2 haftada 1 dil yok oluyor. Bu durum dünya kültür zenginliklerinin giderek azalması açısından tehlike arz ediyor. Zira bir dilin yok olması, o dille ilintili kültürel ve entelektüel mirasın da beraberinde zamanla yitip gitmesi anlamına geliyor.

Dillerin yaşatılmasının kamusal alanda kullanılmasıyla doğrudan ilişkili olduğu belirtiliyor. Ancak dünya genelinde yalnızca birkaç yüz kadar dil, eğitim ve kamusal alanda, bunların daha az bir kısmı ise dijital ortamda kullanılıyor. Dünya nüfusunun yüzde 40'ı çeşitli nedenlerden dolayı anadillerinde eğitim hakkına sahip değil.

BM'ye göre dünya genelinde 370 milyon yerli bulunuyor. Yerliler, daha iyi bir yaşam arayışı için ve topraklarına yapılan müdahaleler yüzünden zorunlu göçe maruz kalıyor ve bu durum yerlilerin kültürleri ve yaşam biçimlerinin muhafazasını tehlikeye atıyor.

Bu tehlikelerin başında ise yerlilerin ana dillerinin korunamaması geliyor. Gittikleri yerlerde anadillerinin resmi dil veya eğitim dili olmaması uzun vadede yüzlerce dilin yok olmasına neden oluyor.

Kaybolma tehlikesi altında bulunan diller arasında İtalya'nın belirli bölgelerinde konuşulan Hint-Avrupa Dil ailesine ait Liguryan, Afrika'da konuşulan Tamaşekçe, Romen dillerinden Picard, Kuzey Kafkasya'da yaşayanların konuştuğu Karaçay-Balkarca, Pontus Rumcası, Horasan Türkçesi, Gagavuzca, Kırım Tatarcası, Yunanistan ve İtalya'da konuşulan Arbıreşçe, Gürcistan'da konuşulan Svanca, İrlandaca, Samice, Latin Amerika'da konuşulan Kurripako, Yeni Zelanda yerlilerinin konuştuğu Maorice gibi diller yer alıyor.

UNESCO başta olmak üzere BM bünyesinde çeşitli farkındalık projeleriyle, dillerin kaybolmasının önüne geçmek için özellikle anadillerin okullarda öğretilmesi konusunda bilinç oluşturulmaya çalışılıyor.

UNESCO tarafından Uluslararası Anadil Günü günü ilan edilen 21 Şubat, 2000'den bu yana kültürel çeşitliliği ve çok dilliliği desteklemek amacıyla çeşitli etkinliklerle kutlanıyor.

Pakistan'ın Urdu dilinin 1952'de Bangladeş halkının da resmi dili olduğunu deklare etmesinden sonra ortaya çıkan Bengal Dil Hareketinin temelini oluşturduğu Anadil Günü dolayısıyla anadilin önemi, kaybolmaya yüz tutmuş dillerin tanıtılması ve bu dilleri konuşanların desteklenmesi gibi hedeflerle çalışmalar yürütülüyor.

Uluslararası Anadil Günü, bu yıl, "Yerli dillerin kalkınma, barışın tesisi ve uzlaşı için önemi" teması ile kutlanacak.

Kaynak: AA