Duman halkalarından 'anlık' haberleşmeye

ANKARA - Arife Yıldız Ünal

Tarih boyu mesafeye ve coğrafi şartlara bağlı olarak duman, güvercin, davul ve tamtam kullanarak veya aynayı güneşe tutarak haberleşmeye çalışan insanlar, günümüzde artık internet hızını 10 katına yükselten 4,5G teknolojisiyle "anlık" haberleşiyor.

Dünya Posta Birliği'ne (UPU) üye 191 ülke tarafından her yıl 9 Ekim'de kutlanan Dünya Posta Günü dolayısıyla AA muhabirinin derlediği bilgiye göre, posta ve haberleşme tarihi, insanoğlunun dağınık yaşayıştan yerleşik düzene geçişine ve günümüze kadar uzanan geniş bir zaman dilimini kapsıyor.

Mesafe ve coğrafi şartlara bağlı olarak ateşten güvercine, aynadan davula kadar farklı araçları kullanarak haberleşmeye çalışan insanlar, daha sonra güvercinler veya yaya ve atlı postacılarla haberleşme yolunu tercih etti.

Sümerlerde kil üzerine çiviyle yazılmış tablet mektuplarla başlayan posta ve haberleşme sistemi, Babil İmparatorluğu döneminde Kral Hammurabi'nin yabancı devletlerin yöneticilerine gönderdiği mektuplarla siyasi ve askeri anlamda büyük bir değer kazandı. Sonraki yıllarda tarih sahnesine çıkan Asurlular zamanında da posta ve haberleşme sisteminde ticari mektuplar sıkça kullanılırken, eski Helen zamanında, savaşlarda kölelerin kafalarının kazıtılıp üzerine yazılarak ordu komutanlarına haber gönderilmesi yoluna gidildi.

Gerçek anlamda düzenli bir posta ve haberleşme teşkilatının kuruluşu ise İran'daki Pers İmparatorluğu zamanında oldu. Bu dönemde ülkede pek çok yeni yol yapılarak, belli mesafelerle "Çaparhane" adı verilen konaklama tesisleri inşa edildi. Her bir konaklama tesisinden diğerine haber ulaştırmak için de atlı ve yaya postacılardan faydalanıldı. Bu düzenli haberleşme ve posta teşkilatı Yunanlılarca da benimsenerek, Büyük İskender ve Roma İmparatorluğu dönemine kadar sürdü.

İslam tarihinde ise posta ve haberleşmede "Berid Teşkilatı" faaliyet gösterdi. Hz. Muhammed döneminde var olduğu bilinen Berid Teşkilatı resmi olarak ilk defa halife Hz. Ömer zamanında kuruldu. Emeviler ve Abbasiler döneminde bu teşkilat güçlendirildi ve büyütüldü.

Hz. Muhammed'in yabancı devlet adamlarını İslam'a davet etmek ve tebliğ amacıyla gönderdiği mektuplar da bu dönem büyük önem taşıyan resmi yazılı belgeler arasında bulunuyor.

Türk tarihi incelendiğinde ise posta ve haberleşme alanında farklı araçlardan yararlanıldığını görülüyor.

Büyük Hun İmparatorluğu'ndan Osmanlı İmparatorluğu'na kadar Türk devletlerinde gündüzleri bayrakla geceleri davullarla ve borularla askeri haberleşme sağlandı.

"Karguy" adı verilen ateş kuleleri bu dönemlerde kullanıldı. Türk ulakları dörtnala giden atlarıyla kağanlarının mektuplarını komşu devlet hükümdarlarına götürürken, kurultay davetleri de Türk beylerine iletildi. Memlük ve Eyyubiler, askeri amaçlar dışında ticari amaçla da güvercinle haberleşmeden faydalanırken, Selçuklularda ise güvercinlerin yanı sıra ulak, çapar ve peyk adı verilen resmi posta görevlileriyle Berid Teşkilatı geliştirildi.

Osmanlı İmparatorluğu dönemine gelindiğinde ise gelişmiş bir posta ve haberleşme örgütü dikkati çekiyor. Özellikle ulak ve menzilhane temeline dayanan bu hizmet, Tanzimat dönemine kadar yalnızca devletin işlerinin yürütülmesinde kullanıldı. 1840 yılında Padişah Abdülmecid zamanında Posta Nezareti kuruldu.

Posta Teşkilatı'nın Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasında büyük hizmetleri oldu. Özellikle Milli Mücadele döneminden Cumhuriyet'e kadar olan dönemde şifreli telgraflarla savaşların seyri değiştirildi. Böylece Türk ordusu Kurtuluş Savaşı'nı kazandı. Gazi Mustafa Kemal'in de şifreli telgraflarla Lozan Barış Konferansı'nı yönlendirmesiyle Türkiye Cumhuriyeti'nin temelleri atıldı.

Cumhuriyet ile birlikte PTT hizmetleri millileştirilerek yabancı postaneler kapatıldı, haberleşme ağı devlet denetimine girdi. Bu dönemde posta hizmetleri geliştirildi, gerek yurt içinde gerekse yurt dışında mektup taşımacılığı yatırımları artırıldı.

İlerleyen dönemde postanelerde yaygın telefon ağı da devreye sokuldu. Posta ve telefon hizmetlerinde belli standartları belirleyen mevzuat oluşturularak, haberleşme uyduları, otomasyon ve diğer hizmetlerdeki gelişim sürekli devam etti.

Teknolojinin hızla geliştiği günümüzde haberleşme artık "anlık" olarak gerçekleşiyor.

Türkiye'de yüksek mobil internet hızıyla daha fazla data kapasitesi sunan 4,5G teknolojisi, 1 Nisan 2016 itibarıyla kullanılmaya başladı. İnternet hızını 10 katına çıkaran 4,5G teknolojisiyle video görüşmeleri daha net, sosyal medyada paylaşım çok daha hızlı gerçekleşiyor.

Dünyanın 2020 yılında geçmeye hazırlandığı yeni teknoloji ise "5G" adını taşıyor. Uluslararası Telekomünikasyon Birliği'nin (ITU) paylaştığı bilgilere göre, yeni 5G teknolojisiyle 20 Gbps indirme ve 10 Gbps yükleme hızlarına ulaşılacak. 5G teknolojisi bir kilometrekaredeki bir milyon kullanıcıya hizmet verebilecek. Bu sayede kalabalık ortamlarda ve şehirlerde dahi herkes yüksek iletişim hızlarından rahatça faydalanabilecek.

Kaynak: AA