Cezayir
Cezayir'de bu haftasonu gerçekleştirilen anayasa değişikliği referandumu, seçmenlerin sadece dörtte birinin katılımıyla gölgelenirken, yönetim sandıktan çıkan yüzde 66,8'lik "evet" sonucuna işaretle sürecin işleyeceğine dikkati çekiyor.
Cezayir ordunun sınır ötesine çıkabilmesi, cumhurbaşkanlığı ile milletvekilliğine iki dönem sınırlaması, yargı ve yürütmede köklü değişiklikler içeren ve son bir yıldır gündemdeki anayasa değişikliği sürecini pazar günü gerçekleştirilen referandumla tamamladı.
Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını sırasında gerçekleştirilen oy verme işleminde anayasa değişikliği lehine yüzde 66,8 evet oyu çıkmasına rağmen halk oylamasında 23 milyon seçmenden sadece yüzde 23,7'sinin sandığa gitmesiyle referandum gölgelendi. Anayasa değişikliğine "rejimin vitrin değişikliği" argümanıyla karşı çıkan muhalefet, boykot çağrılarının karşılık bulduğunu savundu.
Ancak, "yeni cumhuriyetin köşe taşı" şeklinde tanımladıkları anayasa değişikliği yanlıları, yeni anayasanın yüzde 66,8 oranında seçmenin onayını aldığını, pandemi sırasında bu katılım oranının meşruiyeti sağladığını ve Anayasa'nın olumlu yönlerine bakılması gerektiğini vurguluyor.
Cezayir'de anayasa değişikliği süreci
Cezayir'de ordunun çağrılarıyla gidilen Aralık 2019'daki seçimlerle görev başına gelen Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun'un seçim kampanyasında öne çıkan vaatleri arasında "sistemdeki aksaklıkları giderecek" yeni bir anayasa yer aldı.
Tebbun, halefi Abdulaziz Buteflika'yı koltuğundan eden ülke içinde "Hirak" şeklinde isimlendirilen protesto hareketinin taleplerinin bu anayasa ile karşılanacağını savundu.
Çiçeği burnunda Cumhurbaşkanı, henüz seçildiği ayda yeni anayasa taslağını hazırlamak üzere 15 hukuk uzmanından oluşan bir komiteyi görevlendirdi. Ancak dünyayı etkisi altına alan salgın Cezayir'i de vurdu. Anayasa çalışmaları tamamlansa da referandum yıl sonuna sarktı.
Taslakta dikkati çeken değişiklikler
Yeni anayasa taslağı, cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği için art arda veya ayrı zamanlarda iki dönemden fazla aday olunmasına müsade etmiyor.
Yeni anayasaya göre Cezayir'de cumhurbaşkanının hükümeti kurmak için görev verdiği başbakanın, meclisin üçte ikisinin onayını alması gerekiyor.
Ancak cumhurbaşkanının başbakanı görevden alma hakkının yanı sıra yargı konseyine başkanlık etmesi, yüksek bürokrasi, güvenlik otoriteleri ve yerel yöneticileri atamasına ilişkin maddeler "kuvvetler ayrılığı ilkesine aykırı" olmakla eleştiriliyor.
Ordu ve yargıda önemli düzenlemeler
Yeni taslak Cezayir ordusuna önceki anayasanın aksine, Birleşmiş Milletler, Afrika Birliği ve Arap Birliği gibi uluslararası kuruluşların barış misyonlarına katılma, yani sınır dışına çıkma imkanı tanıyor.
Cezayir askerinin ülke dışına çıkabilmesi için ise meclisin üçte ikisinin onayı gerekiyor. Uzmanlar, bu adımda Cezayir'in sınır komşusu Libya'daki çatışma ortamının etkili olduğunu savunuyor.
Uluslararası anlaşmaların incelenmesi, seçim sonuçlarının teyidi ve çıkartılan yasaların anayasaya uygunluğunun tespiti gibi görevleri üstlenecek Anayasa Mahkemesinin kurulması da yeni taslakta yer buldu.
Yönetim savunuyor, muhalefetten itirazlar var
Seçilmesinin ardından orduda ve bürokrasideki kritik görevlerde hızla değişime giden Cumhurbaşkanı Tebbun ve yönetim kadrosu, anayasa değişikliğini "yeni dönemin anahtarı" olarak tanımladı. Referandum kampanyasının sloganı olarak, "Kasım 1954: Bağımsızlık; Kasım 2020: Değişim" ifadeleri öne çıktı.
Buna karşın, Cezayir'de 22 Şubat 2019'da başlayan toplumsal protesto hareketi ve diğer muhalefet partileri anayasa taslağına farklı argümanlarla karşı çıktı.
Protesto hareketi, salgın döneminde son verdikleri gösterilerdeki öncü isimlere yönelik tutuklama ve baskı dalgası nedeniyle Tebbun yönetimine tepkili.
Bazı muhalefet partileri anayasa taslağının "uzlaşı olmaksızın tepeden inme" biçimde hazırlandığını savunurken, toplumsal protesto dalgasını temsil eden kesimse yeni anayasanın değişim getirmeksizin rejimde bir "vitrin değişikliği" yapacağı argümanıyla referandumu boykot etti.
Cumhurbaşkanlığından "nezih ve şeffaf" yorumu
Cezayir Cumhurbaşkanlığı, anayasa değişikliği referandumuna ilişkin yaptığı yazılı açıklamada, "Anayasa referandumu sonuçları, istişare sürecinin nezih ve şeffaf biçimde tamamlandığını ortaya koydu. Yüksek Seçim Kurumu'nun açıkladığı sonuçlar halkın iradesinin gerçek ve tam karşılığıdır." ifadelerine yer verildi.
Cumhurbaşkanlığı açıklamasında, "Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun'un halkın kendi geleceğini özgür ve demokratik biçimde tayin etme vaadini yerine getirdiği" aktarıldı.
Anayasa çalışmalarında başroldeki Cumhurbaşkanı Tebbun, koronavirüs tedavisi nedeniyle Almanya'da bulunduğu için oylamaya katılamamıştı.
"Seçmenin yüzde 85'i hayır dedi"
Cezayir'deki en büyük İslami eğilimli parti Barış Toplum Hareketi, yaptığı yazılı açıklamada, "düşük katılım ve hayır oy oranı, yeni anayasanın siyasi ve toplumsal meşruiyetinin eksikliğini ortaya koyduğunu" paylaştı.
Hareketin açıklamasına göre, referandumu boykot edenler ve oylamaya katılıp da hayır oyu kullananların göz önüne alınmasıyla "seçmenin yüzde 85'inin anayasaya hayır dediğini" değerlendirdi.
Barış Toplum Hareketi, referandumun sonuçları, "yönetimin projelerini gerçekleştirmedeki başarısızlığı ve anayasaya yönelik milli bir uzlaşı sağlamada yetersizliğini ortaya koyduğunu" kaydetti.
Diğer bir muhalefet partisi Demokrasi, Kültür ve Hürriyet Bloğu, yaptığı açıklamada, referandumdaki evet oyununun seçmenlerin sadece yüzde 13,7'sini yansıttığını savundu.
Blok, "çoğunluğun reddettiği bir anayasanın tüm riskleri barındıran kaosun önünü açacağını" değerlendirdi.
Adalet ve Kalkınma Cephesi Başkanı Abdullah Caballah da sosyal medya hesabı üzerinden yaptığı açıklamada, halkın dörtte üçünün reddettiği anayasa taslağının iptal edilmesi çağrısı yaptı.
Yönetim yanlıları savunuyor
Öte yandan yönetime yakın partiler, "pandeminin gölgesinde gerçekleştirilen şeffaf bir oylamada bu katılım oranının yeterli meşruiyeti sağladığını" aktarıyor.
Hükümet yanlısı Yeni Cezayir Partisi Başkanı Cemal bin Abdüsselam, geçmişteki oylamaların şeffaflıktan yoksun olduğunu ancak haftasonu gerçekleştirilen referandumun nezih biçimde gerçekleştirdiğini bu nedenle doğru sonuçları yansıtttığını belirtti.
Boykot oranının anayasaya yönelik siyasi duruşa yüklenemeyeceğini paylaşan Abdüsselam, AA muhabirine yaptığı açıklamada, bunun halkın sandığa yönelik genel bir yaklaşımı olduğunu değerlendirerek, "Cezayir yeni bir anayasa kabul etti ve herkes bunun olumlu yanlarını göz önüne almalı." dedi.
Cezayir'de "rejimin partisi" şeklinde nitelenen Ulusal Kurtuluş Cephesi'nin Milletvekili Habib es-Sennusi sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, referandumun parlamento veya yerel seçimler gibi seçmenin ilgisini çekmediğini, bu eğilimin tüm dünyada aynı olduğunu ve katılım oranının düşük olmasının doğal olduğunu savundu.
Halkın iradesi
Cezayirli Hukukçu ve Tarihçi Amir Rahile, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, referandumdaki katılım oranlarının ülkedeki eski hakim güçlerin halkı mobilize etmede başarısız olduğunu gösterdiğini aktardı.
Sonuçların boykot cephesi adına yüzde 86,3 ile büyük bir başarıya işaret ettiğini, bu kesimin yönetimle aralarında hiçbir şekilde güven ilişkisinin bulunmadığını paylaşan Rahile, "Asıl dikkat çekici nokta, sandığa giderek hayır oyu veren yüzde 33,2 oranındaki seçmen. Bu oran, Cezayir'in geleceğine ilişkin başka tasavvuru olanların sandıkta kendisini ifade ettiğini gösteriyor." diye konuştu.
"Cumhurbaşkanlığı siyasi manevra yapmalı"
Cezayirli Gazeteci Abdulhamid Osmani de düşük katılım oranıyla gölgelenen anayasa referandumunun üstesinden gelmek için anayasanın savunucusu cumhurbaşkanlığının radikal hamleler yapması gerektiğini savundu.
"Cumhurbaşkanlığı, kamuoyunu harekete geçirecek siyasi manevralar yapmalı." ifadelerini kullanan Osmani, hükümetteki tartışmalı isimlerin görevden alınması, en kısa süre içinde parlamentoyu lağvederek ülkenin erken seçime götürülmesini" yönetimin önündeki seçenekler olarak sıraladı.
Osmani, yönetimin referandumla hayata geçecek anayasayı kullanarak demokratik geçiş sürecine ilişkin "seçim yasası, basın kanunu, siyasi partiler, sivil topluma ilişkin gerekli düzenlemeleri yapması" gerektiğini ve yeni anayasanın öngördüğü Anayasa Mahkemesi gibi kurumları hayata geçirebilmesinin Anayasa'nın meşruiyetine katkı sağlayacağını vurguladı.
Kaynak: AA
dikGAZETE.com