İSTANBUL
BM, Aralık 2015'te düzenlediği genel kurul toplantısında, 5 Kasım'ı "Dünya Tsunami Farkındalık Günü" olarak kabul etti.
Birleşmiş Milletler (BM) ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerinden son 100 yıl içinde gerçekleşen tsunamileri, meydana gelme nedenlerini, toplumlar üzerindeki etkisini, tsunamiden sonra oluşan tehlikeleri ve yaşanan can kayıplar derlendi.
Bu kapsamda BM'nin 2020'de yayımladığı rapora göre, tsunami felaketi, önümüzdeki 10 yıl içinde dünya nüfusunun yüzde 50'sini tehdit edecek boyutlara ulaşacak.
Raporda, doğru politikalar ve önlemlerin önceden hayata geçirilmesinin olası felaket senaryolarını önlemeye yardımcı olabileceği belirtildi.
Tsunamiyi en tehlikeli doğal afetler kapsamına alan BM, tsunamiye meyilli bölgelerde kentleşmenin ve turizmin önüne geçilmesini, aksi takdirde çok sayıda insanın risk altına girebileceği uyarısında bulundu.
Sri Lanka, Hindistan, Endonezya, Tayland ve Japonya, tsunamiden en çok etkilenen ülkeler arasında ilk sıralarda yer aldı.
Japonca bir terim olan "Tsunami" "tsu" (liman) ve "nami" (dalga) kelimelerinden oluşuyor. Güçlü bir su altı depreminin ürettiği bir dizi dev okyanus dalgasını tanımlamak için "tsunami" kavramı kullanılıyor.
Gücü Richter ölçeğine göre en az 6,5 olan su altı depremleri tsunamileri oluşturabiliyor.
Deprem dışında toprak kayması, volkanik patlama, deniz altı heyelanı ve kıyı kayalıklarının düşmesi de tsunamileri tetikleyebiliyor.
100 yılda tsunamiden 260 bin kişi öldü
BM ve Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre son 100 yıl içinde gerçekleşen 58 tsunami sonucu 260 bine yakın insan hayatını kaybetti.
Hindistan, Endonezya, Maldivler, Myanmar, Sri Lanka, Tayland ve Japonya’nın en çok tsunami gerçekleşen ülkeler olduğu biliniyor.
Son yıllarda UNESCO Oşinografi Komisyonu (IOC), tsunami erken uyarı hizmetlerini koordine etmek için bir dizi çalışma yürütüyor.
Bu maksatla Pasifik, Hint Okyanusu, Karayipler ve Kuzey-Doğu Atlantik, Akdeniz ve Bağlantılı Deniz bölgeleri için dört ayrı Tsunami Erken Uyarı İstasyonu ve Azaltma Sistemi kuruldu.
UNESCO, bu çalışmalarıyla tsunami felaketlerinde can ve mal kayıplarını en aza indirmek için yapılması gereken uygulamalar konusunda farkındalığı artırmayı amaçlıyor.
IOC, üye ülkelerde gerçekleştirdiği eğitim programlarıyla da tsunami iletişimi ve tahliye tatbikatları düzenliyor.
Tarihin en büyük 10 Tsunamisi
26 Aralık 2004’te Endonezya'nın Sumatra kıyılarında 9,1 büyüklüğündeki deprem sonrası tsunami felaketi yaşandı. 30 kilometre derinlikte meydana geldiği tahmin edilen deprem sonrası oluşan 50 metre yükseklikteki dalgalar Meubolah, Sumatra’da 5 kilometre içeriye kadar ilerledi. Olayda yaklaşık 230 bin kişi hayatını kaybetti.
11 Mart 2011'de Japonya'nın Kuzey Pasifik kıyısında meydana gelen tsunami 18 binden fazla insanın hayatını kaybetmesine neden oldu. Japonya'nın doğu kıyısında oluşan 10 metre yüksekliğindeki dalgalar, 452 bin kişinin geçici barınaklara taşınmasına neden oldu.
1 Kasım 1755'te Portekiz’in Başkenti Lizbon'da meydana gelen 8,5 büyüklüğündeki deprem sonrası oluşan 30 metre yüksekliğindeki dalgalar, Portekiz ve Güney İspanya’nın batı kıyısındaki birçok şehri ve Fas'ı ciddi bir şekilde etkiledi. Deprem ve tsunami sonrası Portekiz, Fas ve İspanya’da yaklaşık 6 bin kişi hayatını kaybetti.
27 Ağustos 1883'te Endonezya'da Krakatau Kaldera volkanının patlaması sonucu meydana gelen tsunami, Anjer ve Merak kasabalarını yıktı. Tsunami sonucu 38 bin, volkanik patlama sonucu ise 2 bin kişi olmak üzere toplamda 40 bin civarı insanın hayatını kaybettiği açıklandı.
20 Eylül 1498'de Japonya'nın Enshunada Denizi'nde 8,3 büyüklüğünde bir deprem olduğu tahmin ediliyor. Deprem sonucu oluşan tsunaminin, Kii, Mikawa, Surugu, Izu ve Sagami kıyılarını etkilediği ve 31 bin kişinin hayatını kaybettiği belirtiliyor.
28 Ekim 1707'de yine Japonya Nankaido'da meydana gelen 8,4 büyüklüğündeki depremin Kyushyu, Şikoku ve Honshin kıyılarını etkilediği ve dalgaların 25 metreye kadar yükseldiği belirtiliyor. Tsunaminin etkilediği bölgede çok sayıda yerleşim yerinin hasar gördüğü ve yaklaşık 30 bin can kaybının yaşandığı kayıtlara geçti.
15 Haziran 1896'de Japonya'nın Sanriku bölgesinde 7,6 olarak tahmin edilen deprem ve ardından gerçekleşen tsunaminin 11 binden fazla evi yıktığı 22 bin kişinin de ölümüne neden olduğu belirtiliyor. 38 metre yükselen dalgaların ayrıca Çin'in doğu kıyılarını etkilediği ve 4 bin kişinin ölümüne neden olduğu raporlarda yer aldı.
13 Ağustos 1868'de Şili'nin kuzeyinde 8,5 büyüklüğündeki depremden sonra oluşan ve dalga boyu 21 metre olduğu tahmin edilen tsunaminin ise 3 gün sürdüğü ve yaklaşık 25 bin kişinin ölümüne neden olduğu kayıtlara yansıdı.
24 Nisan 1771'de Japonya'nın Ryukyu Adaları'nda gerçekleşen 7,4 büyüklüğündeki depremin bölgedeki birçok adayı etkilediği, 85 metre yüksekliğindeki dalgaların en büyük zararı Ishigaki Adası'na verdiği belirtiliyor. Bu felakette yaklaşık 12 bin kişinin öldüğü ifade ediliyor.
18 Ocak 1586'da Japonya'nın Ise Bay bölgesinde meydana gelen 8,2 büyüklüğündeki deprem tsunamiye neden oldu ve dalgalar 6 metreye kadar yükseldi. Can kaybı sayısı ise bilinmiyor.
Kaynak: AA
dikGAZETE.com