?>

'Bakü Fatihi' Nuri Paşa'nın ölümünün 73. yılı

Henüz 28 yaşındayken 12 bin kişilik Kafkas İslam Ordusu'nun başına geçerek Bakü'yü Ermeni çeteleri ve Bolşevik birliklerinden kurtaran Nuri Paşa, Azerbaycanlılar tarafından saygı ve minnetle hatırlanıyor

Kültür Sanat - 3 yıl önce

Baki

Azerbaycan'ın başkenti Bakü'yü 15 Eylül 1918'de Ermeni çeteleri ve Bolşevik birliklerinden kurtaran Kafkas İslam Ordusu Komutanı Nuri Paşa'nın vefatının üzerinden 73 yıl geçti.

Henüz 28 yaşındayken dönemin Harbiye Nazırı olan ağabeyi Enver Paşa'nın talimatıyla 12 bin kişilik Kafkas İslam Ordusu'nun başına geçerek Bakü'yü kurtaran, Cumhuriyet döneminde ise kurduğu fabrikalarla Türk savunma sanayisinin öncüleri arasında yer alan Nuri Paşa'nın (Killigil) anısı hem Azerbaycan'da hem de Türkiye'de yaşatılıyor.

Sütlüce'deki silah fabrikasında 2 Mart 1949'da meydana gelen büyük patlamada can veren Nuri Paşa'nın bir kazaya mı kurban gittiği yoksa bir suikast kurbanı mı olduğu bugüne kadar aydınlatılamadı.

Nuri Paşa, 1890'da Manastır'da doğdu, ilkokul ve lise eğitimini burada tamamladıktan sonra 1909'da Manastır Harbiyesi'nden üsteğmen rütbesiyle mezun oldu, Balkanlar'da çeşitli bölgelerde görev yaptı ve 1911'de Trablusgarp Savaşı'na katıldı.

Osmanlı Devleti'nin Birinci Dünya Savaşı'na girmesinin ardından kendisine "padişah yaverliği" rütbesi verilen Nuri Paşa, 1917'ye kadar Trablusgarp ve Bingazi'de görev yaparken İngiliz, İtalyan ve Fransız kuvvetlerine karşı birçok savaşa girdi.

Enver Paşa, Azerbaycan ve Dağıstan'ın Osmanlı'dan yardım talep etmesi üzerine kurdurduğu Kafkas İslam Ordusu'nun kumandanlığına kardeşi Nuri Paşa'yı getirdi.

Kafkas İslam Ordusu, 15 Eylül 1918'de Bakü'yü kurtardı

12 bin askerden oluşan Kafkas İslam Ordusu, Azerbaycan harekatı kapsamında güzergahındaki Göyçay, Salyan, Ağsu ve Kürdemir'i de Bolşevik birlikleri ve Ermeni çetelerinden temizledi, 15 Eylül 1918'de ise Bakü'yü kurtardı. Kafkas İslam Ordusu, Bakü'nün kurtuluşu için 1130 şehit verdi.

"Bakü Fatihi" diye anılmaya başlayan Nuri Paşa, Azerbaycan'da gittiği her yerde saygı ve hürmetle karşılandı. Azerbaycanlılar, kurtarıcıları olan ordunun kumandanını evlerinde misafir etmek için birbiriyle yarıştı.

Bakü'de büyük coşkuyla karşılanan Nuri Paşa, Tezepir Camisi'nde minbere çıkarak halka hitap etti. Söz konusu minber, "Nuri Paşa minberi" diye anılıyor ve camide korunuyor. Paşa'nın Gence'de konakladığı ev de müze olarak faaliyet gösteriyor.

Mondros Mütarekesi imzalandıktan sonra Kafkas İslam Ordusu Bakü'yü terk etmek zorunda kalırken Nuri Paşa, İngilizler tarafından Batum'da tutuklandı.

Nuri Paşa, 8 Ağustos 1919'da yargılanmak üzere götürülürken Kafkasyalıların yardımıyla hapisten kaçmayı başardı.

Türk savunma sanayinin öncülerinden biri oldu

1921'de Berlin'e giden Nuri Paşa, burada çiniciliği öğrenerek 1924'te İstanbul'a döndü ve Kütahya Çinicilik Anonim Şirketini kurdu. Askerlik hayatı kahramanlıkla geçen Nuri Paşa, bir süre sonra fabrikasını devrederek savaş sanayisine yöneldi.

Nuri Paşa, Sütlüce'de bulunan bir fabrikayı satın alarak ordu için silah ve cephane üretti, çeşitli silah tasarımları yaptı ve bunların patentini aldı. "Nuri tabancası" adını verdiği Türkiye'nin ilk 9 milimetrelik silahının seri imalatını gerçekleştirdi.

Kurduğu fabrikada top, havan, uçaksavar mermi ve tapalarının yanı sıra uçak bombaları imal eden Nuri Paşa, özel sektör olarak yerli harp sanayisinin gelişmesine ve Türk ordusunun ateş gücünün artırılmasına katkı sağlayan ilk girişimcilerden biri oldu.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 6 Ocak 2022'de, Kahramankazan'daki Türk Havacılık ve Uzay Sanayii AŞ (TUSAŞ) tesislerinde gerçekleştirilen "Milli Teknolojiler ve Yeni Yatırımlar Toplu Açılış ve Tanıtım Töreni"nde yaptığı konuşmada Nuri Paşa'dan şöyle bahsetti:

"Cumhuriyetin ilk yıllarında Gazi Mustafa Kemal'in liderliğinde başlatılan kalkınma hamlesinde savunma sanayimiz özel bir yere sahiptir. Bu dönemde Vecihi Hürkuş, Nuri Demirağ, Şakir Zümre, Nuri Killigil gibi müteşebbislerin çabalarının maalesef iç ve dış engellemeler sebebiyle akamete uğradığını görüyoruz."

Filistin halkını destekledi

Nuri Paşa, Arap-İsrail Savaşı'nda Arap ordularını ve Filistin halkını destekledi. İsrail'in kuruluşundan sonra da Arap direnişçiler için silah ve cephane üreten Nuri Paşa, Sütlüce'deki fabrikasında 2 Mart 1949'da meydana gelen büyük patlamada hayatını kaybetti.

Patlama, kimileri tarafından kaza kimileri tarafındansa İsrail istihbaratı tarafından organize edilen suikast olarak değerlendirildi.

Kaynak: AA

dikGAZETE.com

Haftanın Öne Çıkanları

Rus askeri uzman İgor Korotçenko, Ukrayna'daki özel operasyonun amacını dikGAZETE’ye anlattı -Fuad Safarov, Moskova'dan bildiriyor-

2022-03-02 05:09 - Özel Haber

Ünver Sel: Kırım Tatarları, Ukrayna - Rusya çatışmasının tarafı değildir!

2022-02-24 08:28 - Özel Haber

Özinal ve Mizrahi ‘Seninle Evlenir miyim?’le ödül bırakmadı!

2022-03-01 08:32 - Magazin

Ünlü Rus uzman Markov: ABD derin devletinin hedefi Rusya'yı köle durumuna getirmek

2022-03-01 07:12 - Özel Haber

Anadol'un yollardaki hikayesi 55 yıldır devam ediyor

2022-02-28 13:42 - Gündem

Elazığ'da sağanak sonrası Hazar Gölü'nün üzerinde gökkuşağı oluştu

2022-03-02 14:39 - Günün Fotoğrafı

Hocalı Soykırımı, Moskova'ya yakın Korolyov şehrinde anıldı

2022-02-27 06:38 - Özel Haber

Ömrünü tıbba ve eğitime vakfeden İhsan Doğramacı'yı kızı Şermin Savaşçı anlattı

2022-02-25 13:36 - Kültür Sanat

Kovid-19'a yakalanan 19 günlük bebek yaşama mücadelesi veriyor

2022-02-24 11:55 - Genel

Suna Keskin, yarım asrı aşan oyunculuk serüvenini anlattı

2022-02-25 15:43 - Analiz/Röportaj/Dizi/Tefrika

İlgili Haberler

'Gladyatör' filminden 24 yıl sonra, serinin ikinci filmi izleyici ile buluşuyor

14:46 - Kültür Sanat

Çatalhöyük'ten yurt dışına kaçırılan heykelcik, Konya'ya getirildi

13:31 - Kültür Sanat

Anadolu'nun cesur kadınlarının hikayesini anlatan Mukadderat beyaz perdede

13:30 - Kültür Sanat

Eskişehirli sanatçı, evindeki atölyede atıkları 'diorama' modellere dönüştürüyor

14:07 - Kültür Sanat

Sinop'ta öğrenciler, çizdikleri karikatürlerle dünyaya barış mesajı verdi

13:57 - Kültür Sanat

Günün Manşetleri

Dev petrol platformu İstanbul Boğazı geçişini tamamladı

20:48 - Gündem

İsrail'in Lübnan'a düzenlediği saldırılarda can kaybı 3 bin 386'ya yükseldi

20:43 - Dünya

BM, Filistinlilerin korunması konulu konferansın düzenlenmesi için İsviçre'yi yetkilendirdi

20:33 - Dünya

ABD'den Ford Motor'a 165 milyon dolar ceza

20:27 - Ekonomi

Kuzey Makedonya, Türkiye'den yatırımcıları bekliyor

20:22 - Ekonomi