Antibiyotik kullanımı en çok düşük ve orta gelirli ülkelerde artıyor

ANKARA - ZEHRA ULUCAK

Gereksiz ve bilinçsiz antibiyotik kullanımının bakteri direnci oluşturduğu yönündeki uyarılara rağmen, antibiyotik kullanımı dünya genelinde hızla artmaya devam ediyor. Yapılan araştırmalar, antibiyotik kullanımının en çok düşük ve orta gelirli ülkelerde arttığını gözler önüne seriyor.

Dünya Antibiyotik Farkındalık Haftası nedeniyle yeniden gündeme gelen antibiyotik kullanımı, ülkelerin gelir durumlarına göre farklılıklar gösterirken, gelişen ülkelerde ilaç kullanımının giderek yaygınlaştığına, buna bağlı bakteri direncinin gelecek yıllarda milyonlarca insanı tehdit ettiğine dikkat çekiliyor.

ABD merkezli Hastalık Dinamikleri, Ekonomisi ve Politikaları Merkezi (CDDEP) araştırmacıları tarafından 2000 ile 2015 arasında 76 ülkedeki antibiyotik satışları baz alınarak yürütülen ve sonuçları bu yıl "Proceedings of the National Academy of Science" (PNAS) dergisinde yayımlanan çalışma, düşük ve orta gelirli ülkelerin zenginleşmesiyle orantılı olarak antibiyotik kullanımının da yüzde 114 arttığını gösterdi.

Çalışmada, dünya genelinde antibiyotik tüketiminde tanımlanmış günlük doz 2000'de 21,1 milyar olarak kaydedilirken, bu rakamın 2015'te yüzde 65 artarak 34,8 milyara ulaştığı ortaya konuldu.

Dünyada günlük antibiyotik kullanım dozu 2000'de bin kişi başına ortalama 11,3 iken, bu rakamın 2015'te yüzde 39 artışla 15,7'ye çıktığına dikkat çekilen çalışmada, araştırmacılar, antibiyotiklerin kullanımında 2030'a kadar dünya genelinde yüzde 200'e varan artış olabileceğinin sanıldığını belirtti.

2000'de en fazla antibiyotik tüketilen ülkelerin başında Fransa, Yeni Zelanda, İspanya ve ABD gibi yüksek gelirli ülkeler gelirken, 2015'te en fazla antibiyotik tüketilen 6 ülkeden 3'ü (Türkiye, Cezayir ve Romanya) üst orta gelirli ülkeler arasında yer alıyor.

Çalışmaya göre, 2000 - 2015 döneminde düşük ve orta gelirli ülkelerde antibiyotik tüketiminde tanımlanmış günlük doz yüzde 114 artışla, 11,4 milyardan 24,5 milyara ulaştı.

Araştırma, bu ülkelerde günlük ortalama antibiyotik tüketiminin her bin kişi başına yüzde 77 artışla 7,6'dan 13,5 doza yükseldiğini gösterdi. Bu durumun, artan GSYH ile ilişkili olduğu tespit edildi.

2015'te en fazla antibiyotik tüketilen düşük ve orta gelirli ülkeler Hindistan, Çin ve Pakistan oldu.

Çalışmada, 2000-2015'te alt orta gelirli ülkelerde günlük antibiyotik tüketiminin yüzde 117 oranında artışla 8,1 milyardan 17,5 milyar doza yükseldiği tespit edildi.

Araştırma, bu ülkelerde günlük ortalama antibiyotik tüketiminin her bin kişi başına yüzde 78 artışla, 6,7'den 11,9 doza çıktığını gösterdi.

Çalışmada, 2000-2015'te üst orta gelirli ülkelerde günlük antibiyotik tüketiminin yüzde 110 oranında artışla, 3,3 milyardan 6,9 milyar doza yükseldiği bildirildi.

Araştırma, bu ülkelerde günlük ortalama antibiyotik tüketiminin her bin kişi başına yüzde 78 artışla, 12'den 21,3 doza çıktığını belirledi.

Çalışmaya göre, aynı dönemde yüksek gelirli ülkelerde antibiyotik tüketiminde tanımlanmış günlük doz ise yalnızca yüzde 6 artış göstererek 9,7 milyardan 10,3 milyara yükseldi.

Araştırma, bu ülkelerde günlük ortalama antibiyotik tüketiminin her bin kişi başına yüzde 4 gerileyerek 26,8'den 25,7 doza düştüğünü ortaya koydu. Bu durumun, GSYH ile ilişkili olmadığı ifade edildi.

Yüksek gelirli ülkeler arasında en fazla antibiyotik tüketiminin olduğu ülkeler 2015'te ABD, Fransa ve İtalya oldu.

Çalışmada, 2015'te her bin kişi başına günlük ortalama antibiyotik tüketiminin en fazla olduğu ülkeler sıralamasının başında Türkiye yer aldı.

Listenin ikinci sırasında Tunus, üçüncü sırasında İspanya bulunurken, bu ülkeleri sırasıyla Yunanistan, Cezayir, Romanya, Belçika ve Fransa takip etti.

Günlük ortalama antibiyotik tüketiminin her bin kişi başına en az olduğu yerler ise Orta Amerika, Dominik Cumhuriyeti, Fransızca konuşulan Batı Afrika ülkeleri, Meksika ve Filipinler oldu.

Uzmanlar, doktor tavsiyesi dışında kullanılması halinde, bakterilerin antibiyotiğe karşı direncini artırdığı ve bu durumun hastalığın geç iyileşmesine neden olduğu, ayrıca dirençli bakterilerin de pek çok hastalığı beraberinde getirdiği konusunda uyarıda bulunuyor.

Yapılan araştırmalar, dünya genelinde her yıl yaklaşık 700 bin kişinin, antibiyotiklere karşı direnç oluşturan bakterilerin neden olduğu enfeksiyonlar nedeniyle hayatını kaybettiğini ortaya koyuyor.

Antibiyotik direncine bağlı ölümlerin sayısının 2050'ye gelindiğinde her yıl 10 milyonu bulacağı tahmin ediliyor.

Öte yandan Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) tarafından geçen hafta yayımlanan rapora göre, OECD ülkeleri arasında bakterilerin antibiyotiklere en fazla direnç gösterdiği ülkelerin ilk üç sırasında yüzde 35 civarındaki oranlarla Türkiye, Güney Kore ve Yunanistan yer aldı.

Antibiyotik kullanımının en etkili olduğu OECD ülkeleri ise antibiyotik direncinin yüzde 5 civarında olduğu İzlanda, Hollanda ve Norveç olarak kaydedildi.

OECD raporunda, artan antibiyotiklere dirençli bakterilerin, gerekli tedbirler alınmadığı takdirde gelecek 30 yıl içinde Avrupa, Kuzey Amerika ve Avustralya’da 2,4 milyon kişinin hayatına mal olabileceği ve el yıkamak, antibiyotik reçetelerinde daha ihtiyatlı olmak gibi basit önlemlerle, kişi başına yılda 2 dolar harcayarak bu ölümlerin dörtte üçünün engellenebileceği vurgulandı.

OECD ülkeleri arasında antibiyotiklere direnç oranının 2005'te yüzde 14 iken, 2015'te yüzde 17'ye yükseldiğine dikkat çekilen raporda, antibiyotiğe karşı direncin düşük ve orta gelirli ülkelerde daha yüksek olduğuna işaret edildi.

Kaynak: AA