YAUNDE - ALAATTİN DOĞRU/ERCAN CANBOLAT
Orta ve Batı Afrika'nın Atlas Okyanusu'na yakın ormanlık alanlarında yaşayan ve dünyanın en kısa boylu insanları olarak bilinen Pigmeler, aradan binlerce yıl geçmesine rağmen hala sürdürdükleri "ilk çağ" dönemine ait yaşam tarzlarıyla dikkati çekiyor.
Yaklaşık 5 bin yıldır bölgede yaşayan ve aynı zamanda Afrika’nın en eski yerlileri arasında gösterilen Pigmelerin nereden geldikleri hakkında kesin bilgi bulunmuyor.
Ortalama 120 santimetre boyundaki yerlilere, Yunanca "cüce" anlamına gelen "pigme" adını Avrupalılar vermişti. Pigme erkekleri, kadınlarından yaklaşık 10 santimetre daha uzun. Vücutları ince tüylerle kaplı, saçları kıvırcık olan Pigmeleri, geniş çeneleri, düz burunları ve iri gözleriyle diğer topluluklardan ayrılıyor.
Günümüzde yaklaşık 120 bin Pigme olduğu sanılıyor. Pigmelerin büyük bir kısmı, Kamerun'un Atlas Okyanusu'na yakın ormanlık alanlarında yaşıyor. Ruanda, Burundi, Orta Afrika Cumhuriyeti, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Zambiya, Gabon ve Angola’da da küçük Pigme grupları bulunuyor.
Kamerun'daki Pigmeler, Baka ve Bageli olarak iki kola ayrılıyor. Baka Pigmeleri, hayatlarını ormanın balta girmemiş kısımlarında gözlerden ırak sürdürürken Bageliler ise Kamerun'un en büyük kabilelerinden sayılan ve ormana yakın bölgelerde yaşayan Bantular ile bir arada yaşıyor. Pigmeler arasında en çok Bageliler, yerleşik hayata ilgi gösteriyor.
Bambu ağacından kulübelerde yaşıyorlar
Küçük gruplar halinde yaşayan Pigmeler, bambu ağacı gövdesi ve diğer ağaçlardan topladıkları geniş yapraklarla kendilerine geçici kulübeler inşa ediyor.
Yabancılarla iletişim kurmayı ve fotoğraflarının çekilmesini sevmeyen Pigmeler, Afrika kıtasının yerleşik halklarından farklı bir hayat tarzı sürüyor. Köpek dışında evcil hayvan yetiştirmeyen bu topluluk, sürekli yer değiştirdiği için tarımla da uğraşmıyor.
Hala ilk çağ insanları gibi yaşayan Pigmeler, zamanlarının büyük bir kısmını ormanların derinliklerinde avcılık yaparak ve meyvelerle otları toplayarak geçiriyor.
Para kullanmayan Pigmeler, avladıkları ve topladıkları ürünleri diğer topluluklarla ihtiyaçları karşılığında takas ediyor.
Pigmeler, çeşitli müsabakalar yaparak çocuklarına avcılık ve toplayıcılığı öğretiyor.
Günlük ihtiyaçlarını karşılamak için iş bölümü yapan Pigme topluluklarında kadınlar, balık tutup kulübe inşa ederken erkekler de ava çıkıyor.
Av hayvanı bulmak için sık sık yer değiştiren Pigmeler, maymun, antilop, ceylan ve filleri öldürmek için tahta ve taştan ok ve mızrak yapıyor.
Sosyal entegrasyon programı
Kamerun hükümeti, Pigmelerin yerleşik hayata geçmesi için son zamanlarda sosyal entegrasyon programları uygulamaya başladı.
Programlar çerçevesinde Pigmelere yerleşik hayata geçmeleri için tarım, arıcılık ve hayvancılık alanında çeşitli eğitimler veriliyor.
Pigmeler, zamanla yaşadıkları ülkelerin vatandaşı olmalarına karşın hala başta sağlık olmak üzere birçok sosyal hizmetten yararlanamıyor.
Yaşam alanları tükeniyor
Toplumsal hayatlarını son derece karmaşık kurallarla belirleyen Pigmeler, evliliklerini genellikle kabile dışından yapıyor.
Pigmeler'de çok eşlilik yasak olmamasına rağmen çok nadir görülüyor.
"Komba" adını verdikleri ve her şeyi yarattığına inandıkları tek bir tanrıya tapınan Pigmeler, ölümden sonraki hayata da inanıyor.
Pigmeler, atalarının ruhlarının her yerde yaşadığına inandıkları için ölülerini ağaç kabuklarında veya mağaralarda saklıyor.
Pigmelerin yaşadığı yağmur ormanları kereste üretimi ve madencilik nedeniyle hızla tükeniyor. Milli park haline dönüştürülen ormanlarda yaşamasına izin verilmeyen Pigmelerin, yaşam alanları giderek daralıyor.
Müslüman Pigme köyü
Pigmeler arasında Müslüman bir topluluk da bulunuyor. Tek Müslüman Pigme köyü olan Makure-1, Kamerun'un Kribi şehri yakınlarındaki ormanlık alanda yer alıyor.
2004'te Katarlı din adamlarının ziyaretinin ardından önce 3 kişinin Müslüman olduğu köyde yaşayan Pigmeler, 2009'da Türk sivil toplum kuruluşlarının ziyaretleriyle tamamen İslamiyeti seçmiş.
Kendilerine ait Mabea adlı bir dili konuşan Pigmelerin, nesilden nesile geçen şiirleri ve destanları bulunuyor.
Ümit Burnu'ndan Ekvator'a kadar uzanan geniş bölgede yaşayan ve yaklaşık 60 milyon nüfusa sahip Bantu yerlileri ile alışveriş yapan Pigmeler, Bantu dilini de konuşuyor.
dikGAZETE.com