AFAD 10 yaşında

Ülkede afet ve acil durumların öncesinde gerekli tedbirlerin alınması, bu durumlar yaşandığında etkin müdahale edilebilmesi ve sonrasında iyileştirme çalışmalarının yapılması amacıyla kurulan Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) 10'uncu yılını kutluyor.

AA muhabirinin AFAD'dan aldığı bilgiye göre, Türkiye'de doğal afetlere ilişkin politikalar, ilk olarak 1939'da meydana gelen Erzincan Depremi sonrası geliştirilmeye başlandı.

1959'da çıkarılan 7269 sayılı "Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun" ile konuyla ilgili ilk kapsamlı yasal düzenleme yapıldı.

Afetlerle ilgili yasal düzenlemeler, 1988'de devletin tüm imkanlarının afet bölgesine en hızlı şekilde ulaşmasını ve afetzede vatandaşlara ilk müdahalenin en etkin şekilde yapılmasını sağlamak amacıyla çıkarılan "Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Dair Yönetmelik" ile devam etti.

Türkiye'de afet yönetimi ve koordinasyonunda dönüm noktası ise 17 Ağustos 1999'da meydana gelen Marmara Depremi oldu.

Büyük can kaybına ve geniş çaplı hasara neden olan deprem, Türkiye'de afet yönetiminin gözden geçirilmesi zorunluluğunu acı bir şekilde gösterdi.

Eş güdüm sağlanması gereken kurumların afetlerle ilgili yetki ve sorumluluklarının yeniden tanımlanması ihtiyacı, afet ve acil durumlarda yetki ve koordinasyonun tek elde toplanmasını zorunlu hale getirdi.

Bu doğrultuda, afetlerle ilgili görev yapmak üzere değişik tarihlerde kurulan İçişleri Bakanlığına bağlı Sivil Savunma Genel Müdürlüğü, dönemin Bayındırlık ve İskan Bakanlığına bağlı Afet İşleri Genel Müdürlüğü ve dönemin Başbakanlığına bağlı Türkiye Acil Durum Yönetimi Genel Müdürlüğü kapatıldı.

Başbakanlığa bağlı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının kurulmasıyla afet yönetimi ve koordinasyonuna ilişkin yetki ve sorumluluklar tek çatı altında toplandı.

17 Aralık 2009'da fiilen faaliyetlerine başlayan AFAD, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile ilgili yapılan düzenlemeler sonucu 15 Temmuz 2018'de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile İçişleri Bakanlığına bağlandı.

Türkiye'de, AFAD'ın kurulmasıyla afet yönetim modelinde "kriz yönetimi"nden "risk yönetimi" anlayışına geçildi.

"Bütünleşik Afet Yönetimi Sistemi" olarak adlandırılan bu model, afet ve acil durumların sebep olduğu zararların önlenmesi için tehlike ve risklerin önceden tespiti, afet olmadan önce meydana gelebilecek zararları önleyecek veya en aza indirecek önlemlerin alınması, etkin müdahale ve koordinasyonun sağlanması ve afet sonrası iyileştirme çalışmalarının bir bütünlük içerisinde yürütülmesini öngörüyor.

Afet ve acil durumlara ilişkin tek yetkili kurum olan AFAD, afet ve acil durumun niteliği ve büyüklüğüne göre Dışişleri, Sağlık, Ulaştırma ve Altyapı gibi ilgili bakanlıklar ve Genelkurmay Başkanlığının yanı sıra sivil toplum kuruluşlarıyla da iş birliği içinde çalışıyor.

AFAD, ulusal alandaki çalışmalarının yanı sıra afet ve acil durumların yaşandığı birçok ülkenin de yardımına koşuyor. Bu ülkelerde arama kurtarma çalışmalarına katılan AFAD ekipleri, aynı zamanda ihtiyaca göre insani yardım çalışmaları da gerçekleştiriyor.

- Bu yıl 2 bin 679 olayda vatandaşın yardımına koştular

AFAD, 81 ilde doğrudan valiliklere bağlı İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri ile 11 ildeki Afet ve Acil Durum Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlükleri aracılığıyla afetlerin önlenmesi ve zararlarının azaltılması, afetlere müdahale edilmesi ve afet sonrası iyileştirme çalışmalarını 7 gün 24 saat esasına göre sürdürüyor.

Ülke genelinde bu yıl AFAD ekipleri, 2 bin 679 olaya müdahale etti. Olayların 2 bin 397'si acil durum, 282'si ise afet olarak kayıtlara geçti.

Ekiplerin müdahale ettiği olaylar arasında kayıp kişilerin aranması, mahsur kalma, ulaşım kazası, KBRN (kimyasal, biyolojik, radyolojik, nükleer tehditler), hayvan kurtarma olayları öne çıktı.

Bu olaylarda 4 bin 631 kişi sağ kurtarıldı, 603 kişinin ise cansız bedenine ulaşıldı.

AFAD, arama kurtarma faaliyetlerinin yanı sıra savaş, kuraklık ve açlık gibi nedenlerle zor koşulların yaşandığı ülkelerin yardımına da koştu.

Bu kapsamda AFAD aracılığıyla son 10 yılda 58 ülkeye 4,5 milyar lira tutarında insani yardım gönderildi.

AFAD ekiplerinin en çok insani yardım ulaştırdığı ülkeler Suriye, Somali, Filistin, Pakistan ve Bangladeş oldu.

Türkiye, AFAD koordinasyonunda yürüttüğü insani yardım faaliyetlerinden dolayı uluslararası raporlarda adından "en çok yardım yapan ülke" olarak bahsettirdi.

AFAD'ın afetlere hazırlık çalışmalarının ilk sırasında deprem yer aldı. Depreme karşı güvenli yaşam alanlarının oluşturulması amacıyla "Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği" güncellendi.

Yönetmelikle yüksek katlı yapıların anlık olarak izlenmesini sağlayacak "Yapı Sağlığı İzleme Sistemi" uygulamaya hazır hale getirildi.

Özellikle deprem zararını azaltacak, hastane gibi kritik tesisler öncelikli olmak üzere sismik izolatörlerin kullanılması kuralı koyuldu. Böylece 100 yatak ve üzeri sağlık tesislerinde izolatör kullanımı zorunlu oldu.

"Türkiye Deprem Tehlike Haritası" güncellenerek yeniden yayımlandı. e-devlet üzerinden vatandaşların erişimine sunulan haritayla bir yerin deprem tehlikesi koordinat bazlı olarak hızla öğrenilebilir hale geldi.

Ayrıca belediyelerce belirlenen 16 bin 643 afet ve acil durum toplanma alanı, AFAD tarafından dijital ortama aktarıldı. e-devlete yüklenen bu veriler, vatandaşların erişimine açıldı. Bu alanlara ulaşmak için vatandaşlar bugüne kadar yaklaşık 5 milyon kez sorgulama yaptı.

"Afete Hazır Türkiye" kampanyasının başlatıldığı 2013'ten bu yana 9 milyondan fazlası öğrenci olmak üzere yaklaşık 12 milyon vatandaşa "Temel Afet Bilinci" eğitimi verildi.

Afetin tüm aşamalarını dijital ortamda yönetmek ve kaynakları verimli şekilde kullanmak için Afet Yönetimi ve Karar Destek Sistemi (AYDES) geliştirildi.

Afet yönetiminde ihtiyaç duyulan tüm veri, bilgi ve kaynakların ortak veri tabanında toplandığı sistem, ilgili kurumların kullanımına da açıldı.

AYDES'in lojistik altyapısı olarak 26 ilde AFAD Bölgesel Lojistik Merkezi ve 51 ilde AFAD Lojistik Destek Deposu kuruldu.

Ülke genelinde 1100 deprem gözlem istasyonu bulunan AFAD, ülkenin en büyük, Avrupa'nın ise ikinci büyük deprem gözlem ağına sahip merkezi haline geldi.

"Ulusal Deprem Araştırma Programı" (UDAP) kapsamında hazırlanan 40 projeye 7,5 milyon liranın üzerinde kaynak aktarıldı. Programdan, 219 araştırmacı ile 52 bursiyer faydalandı.

Dünyada teknoloji ve yöntem açısından ikinci örnek olan Kuzey Anadolu Fayı Jeofizik Sondaj Gözlemevi (GONAF) projesi kapsamında Marmara Denizi'ndeki Adalar segmenti boyunca 300 metre derinlikte 7 adet derin kuyu sismik istasyonu kuruldu.

İyileştirme çalışmaları kapsamında, 1582'si geçen yıl Adıyaman, Artvin'in Arhavi ilçesi, Trabzon'un Dernekpazarı ilçesi ve Çanakkale'nin Ayvacık ilçesinde olmak üzere 2003-2018 arası 93 bin 123 afet konutunun inşa edilmesi sağlandı.

Ülke genelinde deprem, çığ, kaya düşmesi ve heyelan tehlikelerinin tek bir haritada gösterildiği "Bütünleşik Afet Tehlike Haritaları Projesi" tamamlandı. Bu sistemden sağlanan verilerle "Afet Risk Azaltma Sistemi" (ARAS) projesi devreye alındı. ARAS ile istatistiki analizler ve afetsellik indeksleri kullanılarak deprem, heyelan, kaya düşmesi ve çığ afetlerinin risk değerlendirmesi yapma imkan ve kabiliyeti kazanıldı.

Toplumda afetler olmadan önlem alma anlayışını geliştirmek için insana temas eden projeler de hazırlayan AFAD, bu doğrultuda haziran ayında gelecek bir yılı "Afetlere Hazırlık Yılı" olarak ilan etti.

Afetlere hazırlıkta zihinsel dönüşümü hedefleyen bir süreci işaret eden "Afetlere Hazırlık Yılı" kapsamında, "Gönüllülük Sistemi", "Akreditasyon Sistemi", "Tatbikatlar", "Türkiye Afet Risklerinin Azaltılması Platformu" ve "Afet Risk Azaltma Sistemi" (ARAS) projeleri hayata geçirildi.

"Gönüllülük Sistemi"ne bugüne kadar 47 bini aşkın kişi kayıt oldu.

"Akreditasyon Sistemi" ile afet yönetiminde görev almak isteyen bireyler ile özel sektör ve sivil toplum kuruluşlarının ekipleri standartlar doğrultusunda yetkilendirildi.

Bu yıl yurt genelinde 75'i il, 13'ü bölgesel ve biri ulusal düzeyde 89 tatbikat gerçekleştirildi.

ARAS kapsamında, 309 teknik personel tarafından araziden toplanan 33 bin 495 heyelan, 4 bin 544 kaya düşmesi, 836 çığ olayı envanterinden alınan 9 farklı istatiksel verilerle "Duyarlılık ve Tehlike Haritaları" oluşturuldu.

Kaynak: AA