WASHINGTON/NEW YORK (AA) - Gülbin Yıldırım/Övünç Kutlu - ABD Kongresi, Başkan Donald Trump'ın ilk 6 ayında onayladığı en önemli yasa teklifiyle, Beyaz Saray'ın yaptırımlar alanındaki yetkilerini devralmaya hazırlanıyor.
Temsilciler Meclisi ve Senatodan ezici çoğunlukla geçen yeni yaptırım tasarısı, ABD Başkanı Donald Trump'ın ülkesinin Rusya'ya uyguladığı yaptırımları kaldırmaya ya da değiştirmeye yönelik olası adımlarının, Kongrenin onayına tabi tutulmasını öngörüyor.
Dolayısıyla Trump, tasarıyı imzalarsa, Rusya'ya yönelik yaptırımlar konusunda mutlak yetkisinden vazgeçerek, Kongreden onay isteme zorunluluğunu kabul edecek. Kongrenin böyle bir talebe 30 gün içerisinde olumlu veya olumsuz yanıt vermesi gerekecek.
ABD tarihinde ilk kez yaşanan bu durumun altında Donald Trump ve yakınlarının seçimler için Rusya ile gizli iş birliği yapmış olabileceğine yönelik iddialar yatıyor.
Cumhuriyetçilerin çoğunluğa sahip olduğu Kongre, Kasım 2016 seçimlerinden beri en önemli icraatı olan bu düzenleme ile başı Rusya soruşturmasıyla dertte olan Trump'a "ABD'nin Rusya'ya yönelik yaptırım politikasını sen değil biz belirleyeceğiz." mesajını vermiş oldu.
Başkan Trump'ın Kongrede oylanma sürecinde eleştirdiği tasarıyı onaylayıp onaylamayacağı merak edilirken, Beyaz Saray, geçen cuma günü Trump'ın tasarıyı imzalamayı planladığını açıkladı.
Rusya'ya yönelik yeni yaptırımlarABD Kongresinden ezici çoğunlukla geçen yeni yaptırım paketi, eski Başkan Barack Obama'nın imzasını taşıyan mevcut Rusya yaptırımlarının genişletilmesi öngörüyor.
Yasa teklifinde en dikkat çeken maddeler arasında Rusya'nın yeni petrol ve doğalgaz arama ve çıkarma çalışmalarına ürün, hizmet veya teknoloji ile destek verenlere yaptırım uygulanacak olması yer alıyor. Bu, Amerikalı enerji şirketlerinin Rusya ile yeni projeler için çalışamayacağı anlamına geliyor. Ayrıca Rusya'nın yeni petrol boru hatlarına yönelik faaliyetlerine bir kerede bir milyon dolar ve üzerinde veya bir yıl içinde 5 milyon dolar ve üzerinde ürün, hizmet veya teknoloji desteği sağlayanlara yaptırım uygulamasını gerektiriyor.
Dahası üst düzey Rus yetkililerinin, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e yakınlığı ve desteğiyle bilinen Rus oligarklar hakkında Kongre'ye detaylı rapor verilmesini yasalara bağlayacak tasarı, ABD Hazinesine bu kişilerin banka hesap kayıtlarına ulaşma izni verecek.
Ayrıca tasarı, Rusya'nın özelleştirmeye soktuğu kamu kurumlarına yapılacak olası yatırımlara 10 milyon dolarlık sınırlama getiriyor. Böylece, Rusya'nın finans, enerji, maden ve savunma sanayi gibi sektörlerde özelleştirilme yoluna gittiği kamu kurumlarının yöneticileri ve onlara aracılık edenler yaptırım listesine alınacak, Amerikalı bankalar ve iştirakleri Rusya'ya finansman sağlayamayacak.
ABD Dışişleri Bakanı Rex Tillerson'ın yöneticilik yaptığı ExxonMobil'in aralarında bulunduğu pek çok Amerikalı enerji firması, mevcut yaptırımlar nedeniyle halihazırda Rus şirketlerle iş birliklerini sonlandırmak zorunda kalmıştı.
İran ve Kuzey Kore'ye yönelik yeni yaptırımlarKongre'nin onayladığı yasa tasarısında Rusya'nın yanı sıra İran ve Kuzey Kore'ye yönelik yeni yaptırımlar da bulunuyor.
Yasa tasarısının İran'a yönelik bölümü "İran'ın İstikrar Bozucu Aktiviteleriyle Mücadele Yasası" başlığını taşıyor.
ABD Dışişleri, Savunma, Hazine Bakanları ve Ulusal İstihbarat Direktörünün, İran'ın istikrar bozucu faaliyetlerine karşı bir strateji geliştirmesi direktifini veren tasarı, ülkenin balistik füze programına karşı yeni yaptırımlar getirmesini içeriyor.
İran Devrim Muhafızları Ordusu'na (IRCG) yönelik ek yaptırımlar ve silah ambargosu içeren tasarı, IRGC ile bağlantılı tüm kişilerin yaptırım listesine alınmasını sağlayacak.
Ayrıca, ABD'nin İran'daki insan hakları ihlalleri nedeniyle yeni yaptırımlar getirmesini öngören tasarı, ülkede tutulan ABD vatandaşları hakkında Kongreye düzenli rapor verilmesini zorunlu kılacak.
Kuzey Kore'den değerli madeni materyallerin alınması, ülkeye uçak, jet ya da roket yakıtı satılması ve finansal ilişkiler kurulmasına yönelik mevcut yaptırımları genişleten tasarı, ülkeye insan hakları ihlalleri dolayısıyla yaptırım uygulanmasının yolunu açıyor.
ABD'nin 3 ülkeye yönelik yaptırımlarının geçmişiABD hükümetinin adı geçen 3 ülkeye yönelik yaptırımları arasında en eskisi İran'a uygulanan yaptırımlar. İran yaptırımlarının tarihçesi, ülkede 1979'daki İslam Devrimi'ne kadar uzanıyor.
ABD'nin Tehran Büyükelçiliğine yapılan baskınla başlayan rehine krizi, dönemin ABD Başkanı Jimmy Carter'ın İran'ın ABD'deki tüm mal varlıklarını dondurmasına neden olmuştu. Tam 444 gün süren rehine krizi, iki ülke arasındaki ilişkilerin on yıllarca düzelemeyecek kadar bozulmasıyla sonuçlanırken, ABD İran'a yönelik yaptırımlarını 1995, 2005 ve 2011 yıllarında genişleterek devam ettirdi.
Bu yaptırımlar çerçevesinde İran'ın Merkez Bankası ve İhracat Bankasının aralarında bulunduğu tüm finansal kuruluşların, Amerikan finans dünyasına erişimi kesildi. Ülkenin petrol ve doğalgaz ihracatına yasak getirildi.
ABD'nin İran'a yönelik yaptırımları kapsamında kara listesinde bulunan kişi ve kuruluşların toplam sayısı bin 84.
Bunun yanı sıra İran'ın P5+1 ülkeleriyle (ABD, İngiltere, Fransa, Rusya, Çin ve Almanya), Temmuz 2015'te imzaladığı nükleer anlaşma, ülkeye uygulanan enerji alanındaki yaptırımlarının çoğunun kademeli olarak kaldırılmasını öngörüyor. Öte yandan, Trump yönetiminin İran'a yönelik sert tutumu, anlaşmanın geleceğine ilişkin belirsizlik yaratıyor.
Rusya yaptırımları binin üzerinde kişi ve kuruluşu kapsıyorABD'nin Rusya'ya yönelik yaptırımları ülkenin Ukrayna'nın doğusundaki askeri eylemleri nedeniyle Mart 2014'te başladı. AB ile iş birliği içinde yürütülen yaptırımlar çerçevesinde Rusya'ya savunma, enerji, finans ve tarım alanlarında ticaret ve yatırım yasakları getirildi.
Rusya'nın en büyük bankaları Sberbank, VTB Bank, VEB Bank, Bank Rossiya, Gazprombanka, Vneekonombanka, Rosselhozbanka'ya yaptırım uygulanmaya başlandı. Rusya Ulusal Ticaret ve Tarım bankaları da yaptırım listesine alındı.
Rosneft, Gazprom, Gazprom Neft, Lukoil, Surgutneftegas, Volga Group, Transoil, Aquanika, Sakhatrans, Avia Group, Stroytransgaz Group, Rusya'nın enerji alanında yaptırıma tabi tutulan kuruluşları arasında yer alıyor.
Washington ayrıca birçok üst düzey Rus kamu yetkilisinin ve Kremlin'e yakın iş adamlarının ülkedeki banka hesaplarını dondurdu, mülkiyetlerine el koydu ve vize yasağı getirdi.
Mevcut Rusya yaptırımları çerçevesinde kara listedeki toplam kişi ve kuruluş sayısı bin 21.
Rus ekonomisi, 2014'te başlayan ekonomik yaptırımlardan ciddi zarar gördü. Ülkeye yönelik sermaye girişinde büyük düşüş yaşanırken, ruble önemli ölçüde değer kaybetti. Rusya ekonomik yaptırımların etkisini en sert hissettiği 2015 yılında yüzde 3,7 daraldı.
Kuzey Kore'ye yaptırımlar 2008'de başladıABD hükümetinin Kuzey Kore'ye mevcut yaptırımları, ülkenin kitle imha silahları geliştirme faaliyetlerine yanıt olarak 2008 yılında başladı.
Dönemin Başkanı George W. Bush'un imzaladığı özel kararnameyle yürürlüğe giren yaptırımlar çerçevesinde ABD'nin Kuzey Kore ile ticari ilişkileri ABD Hazine Bakanlığının özel iznine tabi tutuluyor.
ABD Hazine Bakanlığının verilerine göre, 428 kişi ve kuruluş, Kuzey Kore rejimiyle ilişkileri nedeniyle ABD'nin kara listesinde yer alıyor.