5 soruda küresel piyasalardaki tarife depremi

İstanbul

AA muhabirinin derlediği bilgiye göre, Trump'ın açıkladığı tarifeler belirsizlik kaynağı olmaya devam ederken, bu yönde atılan ve atılacak karşı misilleme adımları risk algısının yüksek kalmasına neden oluyor.

Haftanın ilk gününde küresel pay piyasalarında derin bir satış baskısı etkili olurken, Asya tarafından başlayan satış baskısı etkisi diğer borsalarda da devam etti.

Japonya'da Nikkei 225 endeksi yüzde 7,7 düşüşle 31.187 puandan, Güney Kore'de Kospi endeksi yüzde 5,6 azalışla 2.328 puandan, Çin'de Şanghay Bileşik Endeksi yüzde 7,3 kayıpla 3.096 puandan, Hong Kong'da Hang Seng endeksi ise yüzde 13,2 değer kaybıyla 19.828 puandan kapandı.

Asya borsalarına paralel Avrupa borsaları da güne satıcılı başladı. Avrupa'da Stoxx 600'da yer alan şirketlerin yaklaşık yüzde 97'sinin hisse fiyatları geriledi.

Almanya'da DAX 40 endeksindeki kayıp açılışın ardından yüzde 7,1'e ulaşırken, Fransa'da CAC 40 endeksi yüzde 6,3, İngiltere'de FTSE 100 endeksi yüzde 5,1 ve İtalya'da FTSE MIB 30 endeksi yüzde 7,4 değer kaybetti.

Söz konusu satışlara neden olan tarife belirsizliğine ilişkin merak edilen 5 soru ve cevapları şöyle:

1- Donald Trump'ın göreve gelmesiyle ne değişti?

Trump'ın 5 Kasım 2024'teki ABD Başkanlık seçimlerinde seçilmesinin ardından 20 Ocak 2025'te göreve başlamasıyla ABD'nin küresel ticaret stratejisi değişerek daha korumacı bir hal aldı.

Trump'ın adaylık zamanlarında dış ticaret açığını düşürme vaadine paralel olarak yatırımcıların gündemi tarife söylemleriyle meşgul olmaya başladı. 20 Ocak sonrası dönemde ise ardı ardına gelen tarife söylemleri küresel piyasalarda risk algısının fitilini ateşledi. Yatırımcılar için sık sık tekrarlanan tarife söylemleri piyasaların ve varlık fiyatlamalarının ana gündem maddesi oldu.

2- Tarife piyasalar için ne demek?

ABD Başkanı Trump'ın tarife söylemi piyasalar için ürünlerde ek fiyat artışını gündeme getirdi. ABD'ye yurt dışından ithal edilen ürünlerin fiyatlarının artmasıyla talebin azalması ve bu doğrultuda dış ticaret açığının düşürülmesi, aynı zamanda da yerli üretimin özendirilmesi hedefleniyor.

Bu fiyat hareketi ülkelerin ve şirketlerin imalat ve ticaret stratejilerini temelden etkiliyor. Yurt dışında üretim yapan birçok ABD'li şirket tarifeler sonrasında ek gümrük vergisi giderleriyle karşılaşılacak. Bu durum temel manada tüm şirketlerin ve ülkelerin gelecek projeksiyonlarında değişimi tetikliyor. Başta merkez bankaları olmak üzere değişen şartlar küresel ekonomik görünüme yönelik belirsizlikleri artırıyor.

3- Geçen hafta açıklanan karşılıklılık esaslı tarifeler neleri değiştirecek?

Geçen hafta ABD yönetiminin ilan ettiği karşılıklılık esaslı tarifelerle birlikte ABD'nin ticaret partnerlerine olan dış ticaret açığının önemli ölçüde azaltılması hedefleniyor. ABD'nin dış ticaret açığı, ocak ayında 130,7 milyar dolarla rekor seviyeye yükselmişti.

Son açıklanan verilere göre ABD'nin şubat ayında Avrupa Birliği'ne (AB) karşı verdiği mal ticareti açığı 30,9 milyar dolar olurken, Çin'e 26,6 milyar dolar mal ticareti açığı verildi.

Geçen hafta Trump'ın imzaladığı kararname kapsamında, ABD'nin birçok ticaret partnerinden ithal edilen mallara yüzde 10 ile yüzde 50 arasında değişen oranlarda tarife uygulanmaya başlandı.

Buna göre, Avrupa Birliği'ne (AB) yüzde 20, Çin'e yüzde 34, Vietnam'a yüzde 46, Tayvan'a yüzde 32, Japonya'ya yüzde 24, Hindistan'a yüzde 26, Güney Kore'ye yüzde 25, Tayland'a yüzde 36, İsviçre'ye yüzde 31, Endonezya'ya yüzde 32, Malezya'ya yüzde 24, Kamboçya'ya yüzde 49, Güney Afrika'ya yüzde 30, Bangladeş'e yüzde 37 ve İsrail'e yüzde 17 tarife getirildi.

4- Küresel piyasalarda risk algısı neden yükseliyor?

ABD'nin üst üste gelen tarife açıklamaları küresel ekonomi üzerindeki tahminleri zorlaştırırken, ülkelerden gelen ve beklenen misilleme açıklamaları ticaret savaşlarının şiddetlenebileceğine yönelik öngörüleri güçlendiriyor. Ucuz iş gücü, lojistik ve gelişmiş imalat altyapısı gibi farklı avantajları olan Çin, Vietnam ve Tayvan gibi merkezlerin tarifelerden ciddi şekilde etkilenmesi, başta ilgili ülkelerin endeksleri olmak üzere tüm pay piyasalarında risk algısının yüksek seviyelerde kalmasını sağlıyor.

5- Tarifeler ve satış baskısı sonrası ne oldu?

2 Nisan 2025 Çarşamba günü ABD piyasaları kapandıktan sonra Trump'ın karşılıklılık esaslı tarifelerini açıklanmasının ardından perşembe günü Asya borsalarından başlayan satış dalgası derinleşerek devam etti. Piyasaların yeni haftaya başlamasıyla birlikte söz konusu satıcılı seyir derinleşerek tüm büyük endekslere yayıldı.

Ülkelerin 5 yıllık kredi risk primleri (CDS) bu süreçte yükselirken, yatırımcıların güvenli liman varlıklara yönelmesiyle küresel tahvil talebi artış kaydetti. Dünya genelinde tahvil faizleri ciddi şekilde azaldı. Benzer piyasa hareketleri Ağustos 2024'te küresel resesyon endişeleriyle oluşan satış baskısında da izlenmişti.

Kaynak: AA