1784 metrekarelik tarihi halı 2 yılda restore edildi

Restorasyonu devam eden Beyazıt Camisi'nin, 51 parçadan oluşan 1784 metrekarelik el dokuması 130 yıllık halısının restorasyon ve konservasyonu da 2 yıldır yürütülen hummalı çalışmaların ardından tamamlanmak üzere.

Beyazıt Camisi'nin halıları 2. Abdülhamid Dönemi'nde 1889 yılında Hereke Fabrikasında dokundu. Desenleri önceden tasarlanan parça halıların birleştirilmesiyle, bütününde bir kompozisyonun meydana getirildiği yekpare desenli halılar, dokunduktan tam 130 yıl sonra ilk kez elden geçiriliyor.

Çırağan Restorasyon ve Konservasyon firması tarafından 4 milyon 485 bin TL bedelle restorasyon ve konservasyonu yürütülen tarihi ve sanat değerine haiz halılar için atölye aşamasında 5 tona yakın yün iplik, 700 kilogram pamuk iplik kullanıldı.

Beyazıt Camisi'nin 1784 metrekarelik halısı için yaklaşık 50 kişilik ekiple çalışılıyor. Bu ekipte yer alanların 15'i, halıların taşınmasında teknik destek verirken, 10 kişi mekanik temizlik, dezenfektasyon ve yıkama aşamasında görev alıyor.

Toplam 25 kişilik halı ustası ve konservatör ekibi tamir ve dokuma işlerini aralıksız sürdürüyor. Restorasyonun gerçekleştirildiği atölyede ihale başından sonuna kadar Vakıflar Bölge Müdürlüğü, yükleniciye ait halı atölyesini online olarak 7/24 kapalı devre kamera sistemi sayesinde uzaktan izleme olanağı buluyor. Ayrıca halıların tamiri sırasında aktif alarm sistemi dışında 3 güvenlik personeli vardiyalı olarak çalışıyor.

Tamir işlemine başlamadan önce tamiri yapılacak her halının teknik analizi ve malzeme özellikleri uzman personeller tarafından çıkarıldı.

Elde edilen verilere göre kullanılacak malzeme ve teknikler (düğüm tekniği, atkı ve geçki teknikleri) orijinal halıya göre belirlenip halıların hav atılacak alanları ile eksik - kesik - yırtık ve kırık alanlarının tamamlamasında tamamen halının orijinaline uygun atkı, çözgü ve düğüm tekniği ile renk özelliklerine uygun tamamlama yapıldı.

Bu analiz sırasında tespit edilen halılardaki eksik alanlar, dokuma yapılarak tamamlandı. Halılara yapılan her müdahale öncesi ve sonrası tüm detaylar fotoğrafla ve sunulan raporlarla belgelendi.

Tamir ve dokuma aşamasında halının kullanımdan kaynaklı renk değişikleri tespit edildiği takdirde kontrol teşkilatının onayı alındıktan sonra atölye içindeki boyahanede parçaya göre renk tonu ayarlamaları yapılıp abraj yakalandı.

Restorasyon ve konservasyon çalışmalarıyla halıların gelecek nesillere aktarılması sağlanırken, ihaleler sırasında üniversitelerin geleneksel Türk sanatları halı-kilim bölümü mezunları ile alaylı ustaların istihdamı sağlandı.

Aynı zamanda ustaların tamir edecekleri alanları söküp hazırlamak için işe alınan 25 kadın, zamanla havatıp, tamir yapmaya başlayarak bu işle birlikte Türkiye'nin ilk kadın halı tamircileri olarak yetişti.

İstanbul Vakıflar 1. Bölge Müdürü Mürsel Sarı, AA muhabirine, Vakıflar Genel Müdürlüğünün sorumlu olduğu ecdat yadigarlarının bir kısmının cami, medrese, imaret, han ve kervansaray gibi taşınmaz emanetler, bir kısmının da halı, yazma eser, hat levhaları, çini objeler, Kur'an-ı Kerim gibi taşınır emanetler olduğunu hatırlatarak, bu eserlerin restorasyonlarının hummalı bir şekilde devam ettiğini söyledi.

2016-2018 yılları arasında Fatih Camisi'nin orijinal halılarının restore edilerek yerine serildiğini, şimdi de son iki yıldır Beyazıt Camisi'nin halılarının restore edildiğini anlatan Sarı, "Bu halılar çok önemli. Niye önemli? 1889 hem Fatih Camisi hem de Beyazıt Camisi halıları Hereke'de kurulan fabrikada 2. Abdülhamit döneminde dokunmuş halılar. 130 senelik mazileri var. Orada ibadet edenler, bu halılar serildikten sonra 130 senedir ibadet edilen bir halının üzerinde secde ediyor olacaklar. Bu gerçekten çok önemli bir zenginlik diye düşünüyorum." dedi.

Fatih Camisi'nin halılarının 294 metrekare civarında olduğunu, restorasyonunda Uşak'ta kök boyaları yapılan 5 tona yakın yün, 750 kilogram da pamuk kullanıldığını aktaran Sarı, Beyazıt Camisi'nin halılarının ise 1784 metrekare olduğunu, bu halı için Fatih Camisi'ne göre alanı küçük olmasına rağmen daha yıpranmış olduğu için 5 tona yakın yün iplik, 700 kilogram da pamuk iplik kullanıldığını belirtti.

Sarı, 50 kişilik uzman ekibin 2018 yılının ocak ayında başladığı restorasyon çalışmalarının bu yılın sonunda tamamlanacağını ifade ederek, "Beyazıt Camisi'nin de restorasyon çalışmaları devam etmekte. 2020 yılının ramazan ayında ibadete açmayı planlıyoruz. Cami yeniden ibadete açılmadan önce restore edilen halılar da yerine serilerek, 130 yıldan beri olduğu gibi insanların secde ettiği halılar olmaya devam edecek." diye konuştu.

Çırağan Restorasyon Firması Sahibi Fatma Koçak da yaptıkları iş için büyük bir emek verildiğini, manevi değerinin de yüksek olduğunu dile getirdi.

Adeta ilmek ilmek, ince oya işler gibi halıları tekrar işlediklerini belirten Koçak, halılar kullanılmak üzere olduğu için konservasyondan çok restorasyon yaptıklarını söyledi.

Halıların son rötuşlarının yapıldığını ifade eden Koçak, halıların nasıl bir restorasyon aşamasından geçtiğini, şöyle anlattı:

"Uzmanlar tarafından belirlenen kurallara göre yünleri hazırladık. Uşak menşeli halılar olduğu için yünlerin iplerini de Uşak'taki fabrikada yaptırdık. Fabrikadaki kazanlarda özel olarak boyatıldı. Restorasyonunu yaptığımız her halıyı açtığımızda üzerinde rötuşlar yaptık. Çünkü halının dışarıdan aldığı ışık, camide bulunduğu yere göre renkleri farklı farklıydı. Aynı halıda birkaç kırmızı yakalayabiliyoruz. Dolayısıyla ana renkleri boyattıktan sonra buraya getirdik. Her halı için tonaj oluşturduk boyahanemizde.

Yün halıları güve gibi istenmeyen canlılardan arındırmak için azot gazı veren özel bir cihaz ile mekanik temizlik cihazı özel olarak yaptırdık. Halıları 21 gün azot gazında beklettik. Ardından tozdan arındırma aşaması geldi. Yüzyılın tozu halıların içine nüfuz etmiş durumdaydı ki bir halının birkaç hafta tozunu attığını biliyoruz. Hala da her restorasyon sonrası halıların temizliğini yapmaya devam ediyoruz. Toz atma işleminden sonra organik deterjanla kireçten arıtılmış, PH dengesi ayarlı suyla kiri ağarana kadar yıkadık. Ardından halıları kurumaya aldık."

Halıların yüzde 99'unun restorasyonunun tamamlandığını anlatan Koçak, küçük detayların ise sona bırakıldığını, aralık ayı sonunda da İstanbul Vakıflar 1. Bölge Müdürlüğüne teslim edeceklerini kaydetti.

Kaynak: AA